ارزیابی تأثیر موقعیت مرزی بر پایداری توسعه در نواحی روستایی مورد مطالعه: مناطق روستایی بخش مرزی بَم‌پشت از توابع شهرستان سراوان

امینی, عباس; دهانی, میثم; فیضی, شلیر

doi:10.22111/gdij.2021.6023

ارزیابی تأثیر موقعیت مرزی بر پایداری توسعه در نواحی روستایی مورد مطالعه: مناطق روستایی بخش مرزی بَم‌پشت از توابع شهرستان سراوان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشکدۀ علوم جغرافیایی و برنامه‌ریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

² دانش‌آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه‌ریزی، دانشگاه اصفهان

³ دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشکدۀ علوم جغرافیایی و برنامه‌ریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

10.22111/gdij.2021.6023

چکیده

پژوهش حاضر مطالعه‌ای پیرامون مناطق روستایی بخش بَم‌پشت از توابع شهرستان سراوان در استان سیستان و بلوچستان، در مجاورت مرز پاکستان و ارزیابی تأثیر موقعیت مرزی سکونتگاه‌های روستایی این منطقه بر وضعیت توسعه‌ای آنها بویژه در ابعاد اقتصادی است. جامعۀ آماری تحقیق خانوارهای روستاهای منطقه بوده‌اند. تعداد 342 سرپرست خانوار از 25 روستای بالای 20 خانوار منطقه به عنوان نمونه آماری تعیین و با استفاده از روش نمونه‌گیری طبقه‌ای تصادفی انتخاب شدند و با انجام عملیات میدانی، داده‌های مورد نیاز گردآوری گردید. متغیر وابسته تحقیق، سطح توسعه‌یافتگی روستاهای مورد مطالعه بوده که بطور نسبی و با استفاده از روش‌های ارزیابی چندمعیاره سنجیده شده است. متغیرهای مستقل، علاوه بر جمعیت و فاصله روستاها تا مرز و تا مرکز بخش، وضعیت اقتصادی، اقتصاد مرزی، مبادلات مرزی، امنیت مبادله و دسترس‌پذیری بوده‌اند. داده‌های مربوط به این متغیرها در سطح سرپرستان خانوارها گردآوری شده و برای تغییر سطح سنجش، با میانگین‌گیری از زیرنمونه‌های مربوطه در سطح روستا خلاصه‌سازی شده‌اند. بر اساس نتایج، سطح توسعه‌یافتگی 84 درصد از روستاهای مورد مطالعه متوسط و کمتر بوده و اقتصاد مرزی با وجود نقش پررنگی که در معیشت خانوارهای جامعه مورد مطالعه داشته، تأثیری در توسعه روستاها نداشته است. به علاوه، انجام فعالیت‌های اقتصادی مرزی رابطه معنی‌دار معکوسی با امنیت مبادله و دسترس‌پذیری داشته است. دلیل این امر آن است که این فعالیت‌ها، بدون پشتوانه‌های ساختاری و عمدتاً از مجاری غیررسمی و بصورت قاچاق انجام می‌شود و چنانچه منفعتی داشته باشد کاملاً شخصی بوده و بهره‌ای برای توسعه منطقه یا بهبود اوضاع جامعه نخواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Assessing the impact of frontier situations on development sustainability in rural areas (Case study: Bamposht borderline district, Saravan County)

نویسندگان [English]

Abbas Amini ¹
Maysam Dehani ²
Shalir Faizi ³

¹ Associate Prof. of Geography and Rural Planning, Dept. of Geographical Sciences and Planning, University of Isfahan, Isfahan

² Dept. Geographical Sciences and Planning, University of Isfahan, Isfahan

³ Dept. Geographical Sciences and Planning, University of Isfahan, Isfahan

چکیده [English]

The research is a study on rural areas of Bamposht district from Saravan County in Sistan and Baluchestan province and assesses the impact of the borderline situation of rural settlements upon their developmental status. The statistical population consisted of the villages’ households. Totally 342 householders from 25 villages of more than 20 households were selected as a statistical sample by stratified random sampling. Data gathered via field operations. The dependent variable of the research is the level of development of studied villages, which has been measured comparatively by using the multi-criteria evaluation methods. Moreover, independent variables were contained population and the distance between village’s border and district center, economic status, border economies, border exchanges, exchange security and accessibility. Data has been collected at the level of the household heads and has been summarized in order to change the measurement level by averaging the relevant sub-samples at the village level. According to the results, the developmental level of 84% of the studied villages was moderate and lower, and the border economy has not have any effect on rural development, despite the high role played by the livelihoods of the studied communities. In addition, border economic activities has have a significant negative relationship with security of exchange and accessibility. Because of it, these activities are performed without structural backbones, mainly from unofficial channels and smuggling; and if they are beneficial activities, they are completely personal and will have no interest for developing the region or improving the situation of the community.

کلیدواژه‌ها [English]

Eastern borders
sustainable development. rural areas
border exchanges
Saravan County

مراجع

- احمدی‌‌پور، زهرا؛ محمدرضا حافظ‌نیا؛ علیرضا محمدپور (1387). تأثیرات اقتصادی و اجتماعی بازگشایی مرزها؛ نمونۀ موردی بخش باجگیران در مرز ایران و ترکمنستان. پژوهش‌‌های جغرافیای انسانی. 65. 18-1.

https://jhgr.ut.ac.ir/article_27465.html

- امیرپناهی، محمد؛ مهدی طالب؛ حسین میرزایی(1394). بازار مرزی و مناطق روستایی: بررسی نقش و جایگاه روستائیان در بازار مرزی شهرستان بانه، پژوهش‌‌های روستایی. 6(3): 544-515.

https://jrur.ut.ac.ir/article_56059.html

- حاتمی‌‌نژاد، حسین؛ طاهر ابوبکری؛ افسانه احمدی؛ فرشته نایب‌‌زاده (1390). سنجش درجۀ توسعه‌یافتگی صنعتی در مناطق مرزی ایران (مطالعۀ موردی: شمال غرب کشور، شهرستان‌‌های جنوبی استان آذربایجان غربی)، پژوهش و برنامه‌ریزی شهری. 2 (۶). 18-1.

http://jupm.miau.ac.ir/article_1537.html

- خیرالدین،رضا؛عبدالهادی دانش‌پور؛مهدی رازپور (1395). بررسی‌و تحلیل چالش‌های پایداری توسعه فضایی در شهر مرزی بانه، پژوهش و برنامه‌ریزی شهری 7(25). 84-63.

http://jupm.miau.ac.ir/article_1957.html

- رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا؛ محمدحسین پاپلی‌یزدی؛ عرفان عبدی (1387). ارزیابی اثرات اقتصادی بازارچه‌های مرزی بازتابهای توسعه مناطق مرزی؛ مطالعه موردی: بازارچه مرزی شیخ صالح شهرستان ثلاث باباجانی، استان کرمانشاه. ژئوپلتیک 4 (12). 109-82.

http://journal.iag.ir/article_57058_f1c3896285aead3ff77825990d257697.pdf

- رضایی، علی (1380). چون و چرای بازارچه‌‌های مرزی. اقتصاد ایران (ماهنامۀ اقتصادی و مالی بین‌المللی)، ‌دفتر ‌هماهنگی امور‌ اقتصادی استانداری‌‌های وزارت کشور. ۴(۳۶). 18-17.

https://www.magiran.com/volume/2330

- شاطریان، محسن؛ امیر اشنوی؛ محمود گنجی‌‌پور(1393). تحلیل راهبردی مناطق مرزی (مطالعۀ موردی: شهرهای مرزی استان کردستان)، مطالعات شهری. 3(11).98-85.

http://urbstudies.uok.ac.ir/article_9569.html

- شماعی، علی؛ عبداله صالحی؛ مناف حسین‌‌پور (1394). تحلیل فضایی اثرات بازارچه‌‌های مرزی در توسعه‌یافتگی شهرهای بانه و پیران‌شهر، آمایش جغرافیایی فضا. ۵ (۱۸). 200-189.

http://gps.gu.ac.ir/article_13823.html

- قره‌باغیان، مرتضی (1371). اقتصاد رشد و توسعه، جلد دوم. چاپ اول. نشر نی. تهران.

https://nashreney.com/content

- گل‌وردی،عیسی(1390).محدودیت‌‌ها و فرصت‌‌های توسعۀ اجتماعی- فرهنگی نواحی مرزی، ره‌‌نامۀ سیاست‌گذاری. ۲(۳). 42-11.

https://www.magiran.com/paper/1080370

- محمدی، حمیدرضا؛ علی‌اکبر فخرفاطمی (1384). نقش بازارچه‌‌های مرزی در توسعۀ فضایی مناطق مرزی (پژوهش موردی: بازارچۀ مرزی باجگیران)، ژئوپلیتیک. 1. 76-55.

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=52393

- مجتهدزاده، پیروز (a1377). مرزهای شرقی ایران، گفت‌ و گو. 21. 40- 25.

http://www.goftogu.com/article/2016/03

- مجتهدزاده،پیروز(b1377).نگاهی به چگونگی شکل‌گیری مرزهای خاوری ایران، اطلاعات سیاسی- اقتصادی. ۱3 (131 و 132). 23-4.

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/93904

- مرادی، ناهید (1391). شهرهای مرزی و مسائل امنیتی و انتظامی آن‌ها. مجموعه مقالات همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت، چالش‌‌ها و رهیافت‌‌ها، دانشگاه سیستان و بلوچستان. 1954-1922.

https://www.civilica.com/Paper-NCBCS01-NCBCS01_310.html

- موسوی، میرنجف (1392). ارزیابی نقش بازارچه‌‌های مشترک مرزی در توسعه و رفاه مناطق مرزنشین (مطالعۀ موردی: بازارچۀ مرزی تمرچین پیرانشهر)، جغرافیا و توسعه. 33. ۷0- 55.

https://gdij.usb.ac.ir/article_1322.html

- نصیری‌هندخاله، اسماعیل؛ اسحاق جلالیان؛ علی احمدی (1395). تحلیل نقش مبادلات مرزی در توسعۀ شهری، مطالعۀ موردی شهر مرزی بانه، فصلنامۀ علوم و فنون مرزی. دورۀ هفتم. شمارۀ 4. 166- 135.

http://bst.jrl.police.ir/article_18486.html

- Bacova, A., Puskar, B. and Vrablova, E (2015). New housung models – case studies. 15^th International Multidisciplinary Scientific GeoConference SGEM. June 18-24, Book 6(2): 509-516.

https://sgem.org/sgemlib/spip.php?article6795

- Castanhoa, R., Loures, L., Fernandez, J. and Pozo, L. (2018). Identifying critical factors for success in Cross Border Cooperation (CBC) development projects. Habitat International 72: 92-99.

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0197397516307731

- Chandoevwit, W Chalamwong, Y& Paitoonpong (2004). Thailand’s cross border economy, a case study of Sa Kaeo and Chiang Rai, Thailand Development Resource Institute (TDRI). In: IFIC/JICA, 2004.

http://tdri.or.th/wp-content/uploads/2012/09/t5m 2006003.pdf

- De Sousa, C.A. (2003). Turning brownfields into green space in the city of Toronto. Landscape and Urban Planning 62 (4): 181-198.

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0169204602001494

- Houtum, H. J. Van (1998). The development of cross-border economic relations, a theoretical and empirical study of the influence of the state border on the development of cross-border economic relations between firms in border regions of the Netherlands and Belgium (PhD Dissertation, Katholieke Universiteit Brabant). Tilburg: CentER. 279 p.

https://www.researchgate.net/publication/23732421

- IFIC/JICA (Institute for International Cooperation / Japan International Cooperation Agency (2004). Approaches for systematic planning of development projects. IFIC/JICA Publication, Tokyo.

https://www.jica.go.jp/jica-ri/IFIC_and_JBICI-Studies

- Jones, P.N. and Wild, T (1994). Opening the frontier: recent spatial impacts in the former Inner-German Border Zone. Regional Studies 28 (3): 259-273.

https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/00343409412331348236

- Kakumba, U (2010). Local government citizen participation and rural development: reflections on Uganda’s decentralization system. International Review of Administrative Sciences,76(1):171-186.

https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0020852309359049?journalCode=rasb

- Katabaazi, S. (2001). Impact of informal cross-border trade on food security and revenue: the situation on the Uganda/Kenya border.

www. Comesa.int./finance.katabaazi

- McCann, E. and Ward, K. (2012). Assembling urbanism: following policies and ‘studying through’ the sites and situations of policy making. Environment and Planning 44: 42-51.

https://journals.sagepub.com/doi/10.1068/a44178

- Murshid, K. A. S. (2005). The cross border economies of Cambodia, Laos, Thailand and Vietnam; an overview. DAN (Development analysis network) Publications with Funding from the Rockefeller Foundation, Designed by: Graphic Roots CO., LTD.

https://cdri.org.kh/wp-content/uploads/gmsdan4. pdf

- Niebuhr,A. & Stiller, S. (2002). Integration effects in border regions; a survey of economic theory and empirical studies. 42nd Congress of the European Regional Science Association "From Industry to Advanced Services-Perspectives of European Metropolitan Regions",August27^th-31st,Dortmund.

http://wuw-ruw.wu-wien.ac.at/ersa/ersaconfs/ersa02

- Paasi, A (1996). Territories, boundaries, and consciousness: the changing geographies of the Finnish-Russian border. John Wiley & Sons Ltd: Chichester.

https://www.wiley.com/en-ru

- Phadungkiati, L. and John, C (2014). Social networks as livelihood strategies for small-scale traders on the Thai-Lao border. Australian Geographer 45: 375-391.

https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/00049182.2014.930004

- Rosenau, J. N (1997). Along the domestic-foreign frontier:exploring governance in a turbulent world. Cambridge University Press, NewYork, 488 pages.

https://www.cambridge.org/core/books/along-the-domesticforeign-frontier/7DFD937DFD6A9F068 F2F9349937CF6E2