پهنه‌بندی فرسایش حوضۀ آبریز رزن با استفاده از مدل‌های منطق فازی، EPM و BLM در محیط GIS

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه جغرافیای طبیعی،گرایش ژئومورفولوژی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

2 فارغ‌التحصیل دکتری ژئومورفولوژی دانشگاه محقق اردبیلی، عضو هیأت علمی دانشگاه پیام نور نهاوند، ایران

3 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد رشته آبخیزداری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

چکیده

آگاهی از میزان خطر فرسایش، امکان شناسایی نواحی بحرانی و اولویت‌بندی برنامه‌های مدیریتی و حفاظتی را فراهم می‌کند. این مطالعه با هدف استفاده از مدل‌های منطق فازی، EPM و BLM دربرآورد شدت فرسایش و محاسبۀ کل رسوب تولیدشده در مدت یک سال در حوضۀ آبریز رزن، به کمک فناوری سنجش از دور و GIS انجام گرفته است و سپس دقت هر یک از مدل‌‌های مورد مطالعه با یکدیگر مقایسه شد. براساس نتایج به‌دست‌آمده از مدل BLM، بیشتر منطقۀ مورد مطالعه در تیپ فرسایش کم قرار دارد. در ادامه با استفاده از مدل EPM مقدار کل رسوب تولیدشده در حوضۀ آبریز رزن محاسبه شد. بنا بر نتایج به‌دست‌آمده از مدل EPM، شدت فرسایش در منطقۀ مورد مطالعه در کلاس فرسایش متوسط قرار دارد. همچنین نتایج حاصل از عملگر گامای فازی 98/0 فازی فرسایش منطقۀ مورد مطالعه را در 5 دسته از خطر خیلی کم تا خیلی زیاد نشان داد. درنهایت نتایج اعتبار‌‌سنجی مدل‌‌ها نشان داد که نتایج مدل EPM با داده‌های برداشت‌‌شده در مطالعۀ میدانی مطابقت بیشتری دارد که نشان‌دهندۀ دقت مدل EPM در بررسی فرسایش در منطقۀ مورد مطالعه است. براساس پهنه‌بندی صورت‌گرفته با استفاده از مدل EPM به‌ترتیب 44/28، 16/32، 40/39 درصد از مساحت منطقه در کلاس‌های خطر خیلی‌کم، کم، متوسط قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Ranking of Razan Basin Erosion by Using the Fuzzy Logic, EPM and BLM Model in GIS Environment

نویسندگان [English]

  • Mousa Abedini 1
  • Darush Abolfathi 2
  • maryam Raisi 3
1 Acadamic Member
2 2PHD Student in Geomorphology, University of Mohaghegh Ardabili
3 Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources
چکیده [English]

Awareness of the amount of the danger of ablation, the possibility of recognizing critical areas and   arranging of managing plans and protecting plans achieved. the present study is produced aiming  the use of fuzzy logic EPM and BLM in predicting the power of ablation and calculation of the  whole illuviation that has been produced in a year in the Razan basin by help of evaluation and GIS then the correctness of the studies have been compared according to the results of BLM model the more of  the studied are wan in low erosion  in the  rest of the paper by using EPM model the whole of illuviation  that had been produced in Razan basin was calculated according to the results of EPM model the power of ablation in the studied area laid in the ablation of middle class also the results of game operator of  fuzzy %98 of study area was show reel in five class of the less clanger to the most danger final the results of credit evaluating of models showed that the results of EPM model had more similarity with the prepare data of the study that show the correctness of  EPM model  in analyzing   ablation of  the studied area according to the ranking of the area and using EPM model 28/44- 32/16 and 39 /40 % Percent of the space of the area laid in the classes of the more less .less- middle.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ablation
  • Fuzzy logic model
  • EPM model
  • BLM model
  • Razan watershed and GIS

مراجع

احمدی، حسن (1378). ژئومورفولوژی کاربردی، دانشگاه تهران. چاپ سوم. جلد اول (فرسایش آبی). 688 صفحه.
https://www.gisoom.com/book/1168291
احمدی، حسن؛ محمدرضا ثروتی؛ علی محمد نورمحمدی (1386). برآورد رسوب و فرسایش با مدل­های EPM و MPSIAC با استفاده از روش ژئومورفولوژی و GIS در حوضه آبخیز باغره (تربت­حیدریه) مجله علوم جغرافیایی، شماره 7 و 8 پاییز و زمستان 86. صفحات 52-35.
https://journals.tabrizu.ac.ir/article_3543.html
خدابخش، سعید؛ اکبر محمدی؛ بهروز رفیعی؛ عیسی بزرگزاده (1388). مقایسه برآورد میزان فرسایش و رسوب­زایی در زیرحوضه سزار (حوضه آبخیز سد دز) با استفاده از مدل­های تجربی ای پی ام و ام پسیاک با کمک دانش فازی، فصلنامه زمین­شناسی ایران. سال سوم. شماره دوازدهم. صفحات 61-51.
https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=130269
خیام، مقصود؛ غنمی جابر، مصطفی؛ رسول صمدزاده، (1392). مقایسه کارآیی مدل­های MPSIAC و EPM در برآورد فرسایش و رسوب­زایی حوضه آبخیز سقزچای نمین، دو فصلنامه ژئومورفولوژی کاربردی ایران.شماره اول.صفحات 15-1.
https://www.sid.ir/fa/journal
راستگو، سعید؛ بیژن قهرمان؛ کامران داوری (1383). مقایسه موردی چهار روش MPSIAC، EPM، FAO و BLM در برآورد فرسایش و رسوب حوضه آبخیز تنگ‌کنشت، دومین کنفرانس ملی دانشجویی منابع آب‌و‌خاک. دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز. صفحات 10-1.
https://journals.ui.ac.ir/article_18554.html
رفاهی، حسینقلی (1379). فرسایش آبی و کنترل آن، انتشارات دانشگاه تهران. چاپ سوم. 551 صفحه.
https://www.gisoom.com/book/11133577
سلیمانی، مینا (1392). بررسی مسائل هیدروژئومورفولوژی در حوضه آبخیز لای چای با تاکید بر فرسایش خاک و تولید رسوب با استفاداز مدل وپ. پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه محقق اردبیلی.
https://elmnet.ir/article/10532690-87129/
طولابی، سوسن (1392). مدل‌‌سازی فرسایش خاک و رسوب با مدل‌‌های WEPP و EPM در محیط GIS (حوضۀ آبخیز سولاچای- اردبیل)، پایان‌‌نامۀ کارشناسی ارشد جغرافیای طبیعی. دانشگاه محقق اردبیلی.
https://www.virascience.com/thesis/596580
عابدینی، موسی (1400). بررسی کمّی فرسایش خندقی و رسوبدهی با استفاده از شاخص های فرسایندگی باران، مورفومتری و رگرسیون‌خطی در حوضه آبخیز هرزند­چای(1400)، نشریه تخریب و احیاء اراضی طبیعی.شماره3.صفحات 111 - 100. 
http://drnl.sanru.ac.ir/article-۱-۱۹۰-fa.html
عابدینی، موسی؛ حسین دانشورگبلو؛ اباذر اسمعلی‌عوری (1394). برآورد فرسایش خاک و تولید رسوب در حوضه آبخیز عنبران با استفاده از مدل WEPP و GIS، کنفرانس بین‌المللی توسعه با تمرکز بر کشاورزی. محیط زیست و توریسم. صفحات14-1.  https://civilica.com/doc/468348
عابدینی، موسی؛ شنو شبرنگ؛ اباذر اسمعلی‌عوری (1392). بررسی میزان فرسایش خاک و رسوب­دهی در حوضه آبخیز مشکین‌چای به روش EPM، جغرافیا و توسعه. شماره 30. صفحات 100- 87.
https://gdij.usb.ac.ir/m/article_245.html
علیزاده، امین (1389). هیدرولوژی کاربردی، آستان قدس رضوی. چاپ 28. 870 صفحه.
https://www.gisoom.com/book/174677
کردوانی، پرویز (1387). حفاظت خاک، انتشارات دانشگاه تهران. چاپ نهم. 264 صفحه.
https://press.ut.ac.ir/?search&au=1930&aun=%20
نوجوان، مهدی؛ علی‌اصغر محمدی؛ وحید غلامی (1391). تعیین شدت فرسایش با استفاده از مدل­های Fargas و BLM مورد: حوضه‌ی آبخیز بندره، جغرافیا و توسعه. شماره 29. صفحات 130- 119.
https://gdij.usb.ac.ir/article_127.html
هاشمی، سیدعلی اصغر؛ محمود عربخدری (1386). ارزیابی مدل EPM از طریق رسوب­سنجی مخازن سدهای کوچک، علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. شماره 42.
https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?ID=77087
Refrences 
Demirel, T. and Tüzün, T. (2011). Multi Criteria Evaluation of the Methods for Preventing Soil Erosion Using Fuzzy ANP: The Case of Turkey, Proceedings of theWorld Congress on Engineering, 2(3): 6-8 pp.  
https://www.academia.edu/3405803/
Eisazadeh, L., Sokouti, R.,Homaee, M. and Pazira, E (2012). Comparison of empirical models to estimate soil erosion and sediment yield in micro catchments. Eurasian Journal of Soil Science. 1-6 pp.  
https://www.researchgate.net/
Feng, X. Wang, Y. Cheng, L. Fu, B. Bai, G (2010). Modeling soil erosion and response  to land - use change in hilly catchments of the Chinese loss plateau, 118 pp. https://www.semanticscholar.org/
Ghobadi, Y., Pirasteh, S., Pradhan, B., Ahmad, N. B., Shafri,Z. B. M., Sayyad, Gh. A. and Kabiri, K (2011). Determine of Correlation Coefficient between EPM and MPSIAC Models and Generation of Erosion Maps by GIS Techniques in Baghmalek Watershed, Khuzestan, Iran. 5th Symposlum on Advances in Science & Technology, Mashhad. Iran. 1-12 pp. https://www.yumpu.com/
Hasanzadeh, A., Ziapour, A. and Javanmiri, M (2013). Estimating of Sediments using EPM Method in Chelleh Watershed Area of Gilan-Gharb.Journal of Science and today's world. 2(9): 1257-1266 pp.
https://www.yumpu.com/
Taher Nezami, M. and Izadi, M (2013). Estimating the amount of erosion using the EPM and MPSIAC models in the basin of Karaj Dam’s Shahrestanak. IJACS Journal. 6-12 pp.
www.yumpu.com
 
 
 
 
 
نشریه جغرافیا و توسعه
دوره 20، شماره 68
علمی پژوهشی
مهر 1401
صفحه 62-86

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 04 تیر 1401
  • تاریخ پذیرش: 04 تیر 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار