جاپای بوم¬شناختی؛ رویکردی نو برای سنجش اثرات زیست¬محیطی (مفهوم، کاربرد و سنجش آن)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران

2 استادیار دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران

3 دانشجوی دکتری جغرافیا دانشگاه تهران

4 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا دانشگاه تهران

چکیده

     رشد فزاینده‌ی جمعیّت در سال‌های اخیر و به تبع آن افزایش و تغییر الگوی مصرف، فشار بر محیط طبیعی و منابع آن را افزایش داده است. از آنجا که تجدیدپذیری برخی از این منابع صدها سال به­طول می‌انجامد و برخی نیز غیر قابل تجدید است، ادامه­ی این روند سبب می‌شود که محیط طبیعی توان تأمین نیازهای جمعیّت را نداشته باشد و به مرور زمان دچار روند نزولی گردد. از طرف دیگر تمام نیازهای مصرفی مراکز سکونتگاهی منطبق با توان اکولوژیکی موجود در آن‌ها نیست، به همین دلیل برای تأمین این نیازها، منطقه­ی پشتیبان مورد نیاز است. با توجه به مفاهیم توسعه­ی پایدار، ظرفیت محدود منابع زمین و همچنین نیازهای اساسی جمعیّت، تعیین میزان مصرف و وسعت اراضی پشتیبان مورد نیاز جهت برنامه‌ریزی مطلوب با رویکرد آینده‌نگرانه ضروری به نظر می‌رسد. در همین راستا شناخت و تحلیل مفهوم جاپای بوم­شناختی[1] و روش‌های سنجش آن به­عنوان ابزاری برای اندازه‌گیری پایداری فعالیت‌های انسانی اهمیت بسیاری دارد. هدف تحقیق حاضر شناخت مفاهیم، نحوه سنجش، کاربرد و در نهایت تحلیل و ارزیابی روش جاپای بوم‌شناختی است. روش گردآوری اطلاعات به صورت اسنادی و با بهره‌گیری از مقالات و تحقیقات انجام شده در کشورهای مختلف جهان است. یافته‌ها حاکی از آن است که علی­رغم محدودیّت‌ها و دشواری‌های محاسبه جاپای بوم‌شناختی و برآورد اراضی پشتیبان، این روش می‌تواند چارچوب مناسبی برای سنجش و ارزیابی آثار زیست­محیطی در راستای توسعه­ی پایدار باشد. 
 




کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ecological Foot Prints, A New Approach for Measuring the Environmental Impacts (Concept, Application and its Measurement)

نویسندگان [English]

  • M. R. Rezvani M. R. Rezvani 1
  • Salmani Salmani 2
  • A. Ghanbari Nasab A. Ghanbari Nasab 3
  • H. R. Baghiyane H. R. Baghiyane 4
چکیده [English]

Increasing growth of population in the recent years and consequently increasing and changing consumption patterns has increased the pressure on natural environment and its resources.
Since, renewing of some of these resources takes hundreds of years and some are also non-renewable, continuing this process declines the natural environment to supply the population needs and will have a descending trend with passing the time. On the other hand, all the consumption needs of settlement centers are not compatible with the existing ecological power in them, for this reason, for supplying these needs, supporting region is required. With respect to the concept of sustainable development, limited capacity of land resources and also basic needs of the population, determining the amount of using and extent of supporting lands required for optimum planning with foresight approach seems necessary. Here, recognition and analysis of ecological foot print concept and its measurement methods as tools for measuring the stability of human activities has a great importance.
The aim of this research would be identifying the concepts, measuring method, application and ultimately analysis and evaluation of ecological foot prints.
Method of gathering information would be as documentary and through using articles and researches conducted in different countries. The findings indicate that despite the limitations and difficulties of calculating ecological foot print and estimation of supporting lands, this method can be an appropriate frame work for measuring and evaluating the environmental impacts along with sustainable development.