شناسایی و برنامه‌‌ریزی استراتژیک ارتقاء توان روستاهای دارای نقش مرکزیت در راستای توسعۀ منطقه‌ای (مطالعۀ موردی: شهرستان سروآباد استان کردستان)

محمدی, سعدی; تکیه‌خواه, جاهده; منوچهری, سوران

doi:10.22111/gdij.2020.5651

شناسایی و برنامه‌‌ریزی استراتژیک ارتقاء توان روستاهای دارای نقش مرکزیت در راستای توسعۀ منطقه‌ای (مطالعۀ موردی: شهرستان سروآباد استان کردستان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه پیام نور ، تهران، ایران

² - دکتری منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

³ دکتری جغرافیا و برنامه ریزی- دانشجوی روستایی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

10.22111/gdij.2020.5651

چکیده

محدودیت‌های خدماتی و سرمایه‌گذاری در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران از یک سو و از سویی دیگر، رویکرد جدید در برنامه‎ریزی منطقه‌ای، تحقق توسعه پایدار منطقه‌ای را نیازمند انجام دو اقدام عمده نموده‌است؛ در ابتدا اینکه، توسعه‌ای غیرمتمرکز بر مبنای عدالت فضایی شکل‌گیرد، در این راستا؛ نیاز به ایجاد یک سلسله مراتب فضایی از ارتباطات متقابل نقاط بر مبنای میزان توانمندی و پایداری آنها بوده و بایستی مراکزی پایدار و توانمند در راستای ایفای نقش مرکزیت و هدایت جریان توسعه به نقاط با توان و میزان پایداری کمتر، ایجاد و مورد حمایت قرارگیرند تا این چنین، یک فضای عملکردی مطلوب شکل گیرد. همچنین؛ بایستی برنامه‌ای مدون و کارآ مطابق با وضع موجود و آینده مطلوب دست یافتنی، متناسب با توانمندی‌‌ها به منظور افزایش توان نقش آفرینی این مراکز در عرصه منطقه‌ای تدوین گردد. در این راستا نیز، هدف پژوهش حاضر در دو عرصه مذکور بوده بگونه‌ای که با سنجش میزان پایداری روستاهای شهرستان سروآباد، روستاهای دارای توان در جهت ایفای نقش مرکزیت در نظام سلسله مراتب فضایی- مکانی شهرستان، شناسایی و با تدوین برنامه استراتژیک، جهت و نحوه عملکرد این مراکز در راستای ایفای مطلوب این نقش، مشخص گردید. پژوهش کاربردی حاضر، از حیث روش انجام؛ توصیفی – تحلیلی بوده که جهت گردآوری داده‌ها از روش اسنادی و پیمایشی، بهره‎گرفته‌است. داده‌های حاصله از طریق اطلاعات سرشماری 1395 نواحی روستایی شهرستان سروآباد، قضاوت شفاهی گروه دلفی و بازدیدهای میدانی حاصل آمد و تجزیه و تحلیل آنها با بهره‌گیری از تکنیک تاپسیس، ابزارهای آمار فضایی(شاخص خودهمبستگی موران، لکه‌های داغ)، مقایسه دودویی و برنامه-ریزی استراتژیک، نشان داد روستاهای بیساران، دزلی، پایگلان، قلعه جی، سلین، درکی، حسین‌آباد، بلبر و رزاب، پایدارترین روستاها و در واقع مراکز رشد منطقه و استراتژی‌های تهاجمی مبتنی بر رسوخ در بازار نیز، مطلوبترین استراتژی‌ها در راستای توسعه منطقه‌ای شهرستان سروآباد بر مبنای نقش آفرینی این مراکز می‌باشند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Identification and Strategic Planning of Promoting the Role of Villages in Regional Development (Case Study: Sarvabad County, Kurdistan Province)

نویسندگان [English]

saadi mohammadi ¹
jahede tekekhah ²
soran manoochehri ³

¹ عضو هیات علمی

چکیده [English]

and their analysis is done by using the Topsis technique, spatial statistics tools (Moran autocorrelation index, hot spots), binary comparison, and Strategic planning in order to determine the sustainable regional development of rural areas in the county. Service and investment's constraints in developing countries, including Iran, on the one hand and a new approach to regional planning on the other hand, require the implementation of sustainable regional development in two main steps; Initially, decentralized development based on spatial justice should be formed; in this regard, the need to create a spatial hierarchy of interconnection points based on their degree of capability and sustainability should be provided; in addition, permanent and capable centers should be supported to play the role of centrality and guidance of development flow to the points with less power and sustainability, so that an optimal functional space could be created. Also, a well-designed and effective program must be designed in accordance with the current status and the desired future, consistent with the capabilities and advantages, in order to increase the regional capability of these centers. In this regard, the objective of the present study is to identify the areas with the ability to play a central role in the spatial-hierarchical system of the county by measuring the sustainability of villages of Sarvabad, and by designing a strategic plan, direction and the manner in which these centers should function in line with the desirable role.

کلیدواژه‌ها [English]

Regional Development
Strategic Planning
Rural Hierarchy (Growth Centers)
Rural Areas of Sarvabad

مراجع

- ارغان، عباس (1396). تحلیل فضایی پایداری کالبدی سکونتگاه‌‌های روستایی (مطالعۀ موردی: شهرستان مهدی‌شهر)، فصلنامۀ مدیریت شهری. 16(47). صفحات 48-23.

http://ijurm.imo.org.ir/browse.php?a_id=1760&sid=1&slc_lang=fa

- ایزدی‌خرامه، حسن؛ عبدالرضا افتخاری (1380). تحلیلی بر رویکردهای مکان‌یابی و توزیع خدمات در مناطق روستایی، فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی. 16(3). صفحات 66-30.

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=19222

- برقی، حمید؛ یوسف قنبری؛ یوسف سیف‌الهی (1390). بررسی رضایتمندی ساکنان مناطق روستایی در تبدیل نقاط روستایی به شهر، فصلنامۀ جغرافیا. 9(31). صفحات 228-214.

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=149463

- پاپلی‌یزدی، محمدحسین؛ محمد ابراهیمی (1387). نظریه‌‌‌های توسعۀ روستایی، انتشارات سمت.

http://samta.samt.ac.ir/content/9189/

- پریزادی، طاهر؛ حجت میرزازاده(1397). توسعۀ منطقه‌‌ای در ایران با رویکرد عدالت توزیعی. نشریۀ تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. 18(50). صفحات 198-179.

https://jgs.khu.ac.ir/article-1-2743-fa.html

- پورمحمدی، محمدرضا؛ نادر زالی (1389). تحلیل نابرابری‌‌های منطقه‌‌ای و آینده‌‌نگاری توسعه (نمونۀ موردی: استان آذربایجان غربی)، نشریۀ جغرافیا و برنامه‌‌‌‌ریزی. 15(32). صفحات 64-29.

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=147047

- جمعه‌پور، محمود. (1387). مقدمه‌‌ای بر برنامه‌‌ریزی توسعۀ روستایی. دیدگاه‌‌ها و روش‌‌ها. انتشارات سمت، چاپ سوم.

http://samta.samt.ac.ir/content/9762/

- حقجو، محمدرضا؛ سمیه زندیه؛ وحیده ابراهیم‌نیا (1392).چارچوب بکارگیری فن SWOT در برنامه‌‌ریزی فضایی مبتنی‌بر تفکر راهبردی. فصلنامۀ برنامه‌‌‌ریزی شهری. 1(3). صفحات 98-77.

https://shahr.journals.umz.ac.ir/article_706_72ae9389e7a1501e9747a372cfa28ede.pdf

- زیاری، کرامت‌الله؛ کبری سرخ‌کمال؛ محمود زنجیرچی؛ محمد کرمی (1390). نگرش تحلیلی بر نظریۀ قطب رشد در توسعۀ منطقه‎ای (مطالعۀ موردی: استان خراسان رضوی)، فصلنامۀ آمایش محیط. 5(17). صفحات 18-1.

www.magiran.com/paper/1051219

- سعیدی، عباس؛عبدالرضا رحمانی‌فضلی؛ فرهاد عزیزپور؛ مصطفی بیات (1396). تحلیل ساختار فضایی ناحیۀ خمین با تأکید بر برنامه‎ریزی فضایی، فصلنامۀ اقتصاد فضا و توسعۀ روستایی. 6(2). صفحات 58-41.

https://serd.khu.ac.ir/article-1-2773-fa.pdf

- علوی، سعیده؛ حسین نظم‌‌فر؛ علی چهاربرج (1397). تحلیل فضایی نابرابری‌های توسعۀ دهستان‌های منطقۀ مغان (موردمطالعه: شهرستان‌های پارس‌آباد، گرمی و بیله‌سوار)، نشریۀ راهبردهای توسعۀ روستایی. 4(16). صفحات 492-475.

http://rdsj.torbath.ac.ir/article_58453.html

- عنبری، موسی؛ احمد ملاکی (1389). بررسی آثار اجتماعی قطب‌‌های رشد صنعتی بر توسعۀ پایدار محلی (مطالعۀ موردی: قطب رشد صنعتی عسلویه)، فصلنامۀ توسعۀ روستایی. 3(2). صفحات 106-88.

https://jrd.ut.ac.ir/article_24461.html

- موسوی، روح‌الله؛ پروین موسوی؛ فریبا برومندان (1393). آینده‌پژوهی دانشی کاربردی در توسعۀ روستایی، سومین همایش ملی آینده‌پژوهی. تهران.

https://www.sid.ir/fa/seminar/ViewPaper.aspx?ID=17220

- میزگرد گروه برنامه‌‌ریزی منطقه‌‌ای دانشگاه علامه طباطبایی. (1388). برنامه‌‌ریزی توسعۀ منطقه‌‌ای در ایران، فصلنامۀ علوم اجتماعی. 3(17)، صفحات 11-1.

http://ensani.ir/fa/article/136906/%D8%A

- یاسوری، مجید؛ مریم سجودی (1395). استراتژی توسعۀ منطقه‌‌ای راهکاری درجهت تمرکززدایی (مطالعۀ موردی: شهرستان رشت)، فصلنامۀ آمایش محیط. 11(42). صفحات 83-41.

http://ebtp.malayeriau.ac.ir/article_545541.html

- Albrechts, L.(2004). Strategic (Spatial) Planning Reexamined, SAGE Journals. 31(5), PP. 743-758.

https://econpapers.repec.org/article/pioenvirb/v_3a31_3ay_3a2004_3ai_3a5_3ap_3a743-758.htm

- Apostolache, M. A.(2014). Regional development in Romania-from regulations to practice. Procedia Economics and Finance.8(3),PP.35- 41.

https://www.researchgate.net/publication/261564932_Regional_Development_in_Romania_-_From_Regulations_to_Practice

- Christofakis, M., & Papadaskalopoulos, A.(2011). The growth poles strategy in regional planning: the recent experience of Greece.Theoretical and Empirical Researches in Urban Management. 6(2), PP. 6-20.

https://ideas.repec.org/a/rom/terumm/v6y2011i2p5-20.html

- Darmansyah, A., Rochana, S. H., Sutardi, A., & Zuraida, U.(2013). The 5th Indonesia International Conference on Innovation, Entrepreneurship, and Small Business (IICIES 2013) The New Growth Centres and Strategy for Building and Accelerating Agribusiness Development in Cirebon Regency, Indonesia.

https://www.researchgate.net/publication/273728677_The_New_Growth_Centres_and_Strategy_for_Building_and_Accelerating_Agribusiness_Development_in_Cirebon_Regency_Indonesia

- Dross, M., Mattar ,N.Al., & Thierstei, A (2012). A conceptual foundation of spatial strategy. A methodology for spatial transformation, AESOP 26th Annual Congress, 11-15 July 2012, METU Ankara, At:

http://mediatum.ub.tum.de/doc/1153288/file.pdf

- Gajdová, K.(2016). Regional Disparity in Selected Regions of the Czech Republic – With New Definition.International journal of economics and statistics. 17(3).pp:31-42.

https://www.naun.org/cms.action?id=5672

- Jahani, mohammad mahdi and ahmadian mohammad ali (2015). Analyzing small town centralization effects on spatial organization of rural settlement (case study: zoshk, noqondar, virani village). International Journal of Engineering Science Invention. 14(2), PP:34-43.

http://www.ijesi.org/v4i2.html

- Jovovic, R., Draskovic, M., Delibasic, M., & Jovovic, M.(2017). The concept of sustainable regional development – institutional aspects, policies and prospects. Journal of International Studies, 10(2), PP. 255-266.

https://www.researchgate.net/publication/317746409_The_concept_of_sustainable_regional_developmentinstitutional_aspects_policies_and_prospects

- Kennedy, D (2010). Regional Development Strategy, Minister for Regional Development, https://www.planningni.gov.uk/index/policy/rds2035.pdf.

- Nagimov, A.R., Akhmetshin, E. M., Slanov, V. P., Nikolaevna Shpakova, R., Prokopievich Solomonov, M., & yaschenko, D.(2018).Foresight Technologies in the Formation of a Sustainable Regional Development Strategy. European Research Studies Journal. 14(2), PP. 752-741.

https://kpfu.ru/staff_files/F688724170/Foresight_Technologies_in_the_Formation_of_a_Sustainable_Regional_Development_.pdf

- Olesen, K (2010). Danish 'strategic spatial planning' in transition. Paper presented at 24th AESOP Annual Conference 2010. Helsinki, Finland.

https://vbn.aau.dk/en/publications/danish-strategic-spatial-planning-in-transition

- Oryzanti, P., Rustiadi, E., & Taufiqu R (2018). Policy Priorities for the Economic Development in Agropolitan Area of Karacak Based on Mangosteen Agroindustry, American Journal of Applied Sciences.15(11), PP.489-496.

https://thescipub.com/abstract/10.3844/ajassp.2018.489.496

- Raagmaa, Garri (2003).Centre–periphery model explaining the regional development of the informational and transitional society, 43rd congress of the european regional science association (ERSA) Jyväskylä, Finland. PP.27-30.

https://www.jyu.fi/ersa2003/cdrom/papers/503.pdf

- Soja ,E. W (2008). The city and spatial justice ,Paper prepared for presentation at the conference Spatial Justice, Nanterre, Paris, March 12-14, 2008.At: https://www.jssj.org/wp-content/uploads /2012/12/JSSJ1-1en4.pdf.