تحلیل توزیع تسهیلات عمومی شهری در راستای عدالت فضایی با مدل یکپارچه دسترسی در مشهد دکتر محمدرحیم رهنما جواد ذبیحی دانشیار جغرافیا دانشگاه فردوسی مشهد کارشناس ارشد برنامه¬ریزی شهری دانشگاه فردوسی مشهد

گذار از رویه­های موجود برای بررسی تمرکز فضایی تسهیلات شهری در قالب محدوه­های رسمی شهرداری (مناطق و نواحی) به عنوان واحد مطالعاتی و بهره­گیری تکنیک­های کمّی رایج مانند تاکسنومی، شاخص موریس، ضریب آنتروپی و ضریب همبستگی برای تحلیل عدالت فضایی و ارایه­ی روشی جدید برای تحلیل توزیع فضایی تسهیلات شهری و دسترسی به آن به صورت یکپارچه، هدف عمده­ی تحقیق می­باشد. درراستای دستیابی به این هدف ضمن معرفی و ارزیابی کارآیی مدل خودهمبستگی فضایی (Spatial Autocorrelation)، شاخص موران (Moran’s I) و آماره عمومی G با کمک سیستم اطلاعات جغرافیایی (Arc GIS) و نرم­افزار
 Geo Data که به وسیله­ی آن امکان تحلیل توزیع فضایی تسهیلات شهری به صورت یکپارچه فراهم می­شود، به تحلیل توزیع فضایی و دسترسی به 12 نوع تسهیلات عمومی شهری که در 820 نقطه­ی شهری در سطح 12منطقه و 51 ناحیه­ی شهرداری مشهد پراکنده شده،پرداخته و میزان دسترسی یکپارچه به تسهیلات شهری با مدل­های فوق­الذکر تحلیل شده است. نتایج به دست آمده از تحقیق نشان می­دهد که بر اساس شاخص موران که برابر Moran’s I=0.35 می­باشد، الگوی توزیع و تمرکز فضایی تسهیلات عمومی در شهر مشهد از نوع خوشه­ای نقاط با تمرکز پایین (Cold spot) است و بیانگر این واقعیت است که فضاهای با دسترسی پایین در مجاور یکدیگر متمرکز شده­اند. همچنین مقدار آماره­ی عمومی G، برابر صفر و مقدار Z برابر با 76.74 می­باشد. مقدار ضریب موران دو متغیّره برابر با 0.08 می­باشد که با توجه به شیب خط رگرسیون بین تراکم جمعیّت و تعداد تسهیلات عمومی در نواحی شهر مشهد، بیانگر رابطه­ی مثبت و نه چندان معنی­دار است و نمایانگر این واقعیت می­باشد که نواحی با ارزش تسهیلات بالا و جمعیّت بیشتر بر هم منطبق می­باشند. گرچه مقدار شاخص موران ناچیز است ولی به­طور نسبی این واقعیت را تأیید می­کند.