تلفیق اصول رشد هوشمند و استراتژی توسعۀ میان‌افزا در شناسایی ظرفیت‌‌های کالبدی توسعۀ درونی شهر (مطالعۀ موردی: منطقۀ 3 تبریز)

محمودزاده, حسن; عابدینی ایرانق, رویا

doi:10.22111/gdij.2019.4886

تلفیق اصول رشد هوشمند و استراتژی توسعۀ میان‌افزا در شناسایی ظرفیت‌‌های کالبدی توسعۀ درونی شهر (مطالعۀ موردی: منطقۀ 3 تبریز)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده برنامه‌ریزی و علوم‌محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

² کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی،دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

10.22111/gdij.2019.4886

چکیده

توسعۀ میان‌افزا که بخش اساسی رشد هوشمند شهری است، درواقع راهکاری عملی برای جلوگیری از گسترشکالبدی شهر در زمین‌های توسعه‌نیافتۀ پیرامون شهری و نواحی سبز روستایی و توسعۀ زمین‌های خالی و متروکۀداخل مناطق شهری است و به‌نوعی حمایت‌کنندۀ احیا و تجدید حیات شهری است. تلاش‌‌های زیادی برای برطرف‌ساختن اثرات منفی گسترش پراکندۀ شهرها به عمل آمده که عمده‌ترین آن‌ها راهبرد رشد هوشمند است. پژوهش حاضر با ماهیت توسعه‌‌ای‌‌کاربردی و روش توصیفی-تحلیلی با بهره‌گیری از روش‌‌های کمّی و آماری ازجمله رگرسیون چندگانه، معادلات ساختاری و تحلیل چند‌متغیّرۀ فازی بر پایۀ سیستم اطلاعات جغرافیایی، GISبه بررسی میزان و اولویت‌بندی شاخص‌‌های رشد هوشمند شهری در منطقۀ 3 کلان‌شهر تبریز پرداخته‌است. داده‌‌های مورد‌نیاز با استفاده از مطالعات کتابخانه‌‌ای و بررسی میدانی در سطح خانوار گرد‌‌آوری شده و حجم نمونهطبق فرمول کوکران معادل 373 خانوار برآورد شد. در‌مجموع تعداد 26 شاخص رشد هوشمند شهری در قالب 3 شاخص مکنوناجتماعی، کالبدی و زیست‌محیطی مورد بررسی قرار گرفتند. با استفاده از آزمون بارهای عاملی در نرم‌افزار LISRELشاخص‌‌های آشکار براساس درجه اهمیت و تأثیرگذاری اولویت‌بندی و خلاصه‌سازی ‌شده و برای تهیۀ نقشۀ شاخص‌‌های مؤثر، از مدل منطق فازی در قالب سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)استفاده شده‌است. نتایج تحقیق حاکیآن است که همۀ قسمت‌‌های منطقۀ 3 کلان‌شهر تبریز برای رشد هوشمند یکسان نیست. از سوی دیگر، در بین شاخص‌‌های رشد هوشمند، به‌ترتیبِ درجه اهمیت، می‌‌توان گفتشاخص اجتماعی با 66/0درصد، شاخص کالبدی 8/20 درصد، شاخص زیست‌محیطی با مقدار 1/13درصد، در تبیین رشد هوشمندی کل منطقۀ مطالعاتی نقش داشته‌‌اند که نشانگر مهم‌بودن شاخص اجتماعی نسبت‌به سایر است و درنهایت با ارائۀ پیشنهادهایی، بر تقویت شاخص‌‌های مؤثر براساس اولویت آن‌ها تأکید شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Integrating of principles of smart growth and infill development strategy for identifying physical capacities for inner development of city (Case study: Region 3 of Tabriz)

نویسندگان [English]

hasan mahmoudzadeh ¹
Roya Abedini eranoog ²

² MSc of Geography and Urban Planning, Faculty of Planning and Environmental Sciences, University of Tabriz, Tabriz, Iran

چکیده [English]

Most of the cities in the world are facing with numerous problems due to their fast growing. While it is well-known that increased population is the primary reason for increasing the cities in size, the unreasonable dispersion affects the natural and cultural settings adversely. The present study has descriptive-analytical method and expansion – applied nature. Urban smart growth was investigated and prioritized in the region three of Tabriz metropolitan on the base of geographic information system, so this study has used quantitative and statistical methods such as multiple regression, structural equations and fuzzy multivariate analysis. Data were collected by using documentary studies and field surveys at household level, and according to Cochran formula the sample size was estimated to be 373 households. A total of 26 smart growth indicators were evaluated and categorized in three social, environmental and physical Latent indicators category. The results of the research indicated that all parts of the region of Tabriz metropolitan area have not the same smart growth, among the indicators of the smart growth, with respect to the degree of importance, it can be said that the social index with 66%, the environmental index with 13. 1%, and finally the physical index with the value of 20.8 percent, has explained the smart growth of the whole study region. These results indicate the importance of the social dimension in relation to other dimensions of resilience. Finally, strengthening the influencing indicators based on their priorities was emphasized by offering a number of recommendations.

کلیدواژه‌ها [English]

Smart growth
Infill development
Region three of Tabriz metropolitan
GIS

مراجع

- آهاری، حسن؛ فریدون بابایی‌اقدم؛ حدیثه قیصری؛ فرخ طهماسبی (1396). تحلیل ظرفیت‌‌های توسعۀ هوشمند شهر مراغه با به‌کارگیری اصل توسعۀ میان‌افزا، نشریۀ علمی- پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی. سال 21. شمارۀ 61. صفحات 91-75.

- تقوایی، مسعود؛ حمیدرضا وارثی؛ مسعود نریمانی (1394). استراتژی توسعۀ فیزیکی و شکل پایدار شهر اصفهان با رویکرد رشد هوشمند و شهر فشرده، فصلنامۀ مدیریت شهری. شمارۀ 41. صفحات 358-339.

- رهنما، محمد‌‌رحیم؛ سلمان حیاتی (1393). تحلیل شاخص‌‌های رشد هوشمند در مشهد، فصلنامۀ مطالعات برنامه‌ریزی شهری. سال اول. شمارۀ 4.صفحات 98-71.

- رهنما، محمدرحیم؛ غلامرضا عباس‌زاده (1387). اصول، مبانی و مدل‌های سنجش فرم کالبدی شهر، مشهد. انتشارات جهاددانشگاهی مشهد.

- زنگنه‌شهرکی، سعید (1390). تحلیل اثرات اجتماعی- اقتصادی و زیست‌محیطی گسترش افقی شهر و چگونگی به‌کارگیری سیاست‌‌های رشد هوشمند شهری (مطالعۀ موردی: شهر تبریز)، رسالۀ دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری. دانشکدۀ جغرافیا. دانشگاه تهران.

- کیانی، اکبر؛ احمد رئیسی (1396). بررسی توسعۀ فیزیکی- کالبدی شهر فنوج براساس راهبرد رشد هوشمند، نشریۀ جغرافیا و برنامه‌ریزی. سال 21. شمارۀ 59. صفحات 280-263.

- عربی، زهرا؛ داوود حاتمی؛ قباد طهماسبی (1392). بررسی تغییرات کاربری اراضی شهری در طرح‌‌های جامع و تفضیلی شهر ایذه طی سال‌های(1388-1375)، اولین کنفرانس ملی و معماری و فضاهای شهری پایدار. دانشگاه فردوسی مشهد. گروه پژوهش‌های کاربردی پرمان.

- قربانی، رسول؛ سمیه نوشاد (1388). راهبرد رشد هوشمندی در توسعۀ شهری اصول و راهکارها، جغرافیا و توسعه.شمارۀ 12. پاییز و زمستان.صفحات180-163.

- قلیچی‌مولایی، محمد(1392).سنجش روند پراکنده‌روی شهر با تأکید بر شاخص‌‌های تراکمی رشد هوشمند (مطالعۀ موردی: منطقۀ 2 تهران)، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس.

- لایۀ‌ بافت فرسوده، مسکن و شهرسازی استان آذربایجان شرقی (1391). سایر لایه‌‌های شهرداری، نقشۀ محدودۀ بافت فرسودۀ کلان‌شهر تبریز.

- محمدی‌دوست، سلیمان؛ محمدعلی خانی‌زاد؛ شهباز زیلابی (1395). امکان‌سنجی به‌کارگیری اصول نوشهرگرایی در بازآفرینی پایدار محله‌های ناکارآمد و مسأله‌دار شهری با رویکرد رشد هوشمند (مطالعۀ موردی: بخش مرکزی اهواز)، فصلنامۀ برنامه‌ریزی منطقه‌‌ای. سال 6. پیاپی 24. صفحات 230-215.

- مرکز آمار ایران، (1390،1395). نتایج کلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن، انتشارات مرکز آمار ایران.

- مهندسین مشاور نقش محیطی (1391). طرح توسعه و عمران (جامع) شهر تبریز، گزارش مطالعات کالبدی مرحلۀ موجود، وزارت راه و شهرسازی، ادارۀ کل راه و شهرسازی استان آذربایجان شرقی.

- نسترن، مهین؛ نرگس قدسی (1394). شناسایی پهنه‌بندی مستعد توسعۀ میان‌افزا در نواحی ناکارآمد مراکز شهرها (نمونۀ موردی: منطقۀ 1 اصفهان)، مجلۀ پژوهش و برنامه‌ریزی شهری. سال ششم. شمارۀ پیاپی 20. صفحات 68-51.

- Achmad, Ashfa, HasyimSirojuzilam, Dahlan Badaruddin and N.AuliaDwira (2015). Modeling of urban growth in tsunami-prone city using logistic regression: Analysis of Banda Aceh, Indonesia, Applied geography, NO 62.

- Chrysochoou. M. (2012) “A GIS and indexing scheme to screen brownfields for area-wide redevelopment planning”. Landscape and Urban Planning, 105, 187-198.

- Cohen, B. (2006) Urbanization in Developing Countries: Current Trends, Future Projections, and Key Challenges for Sustainability, Technology in Society, 28, PP. 63-80.

- Feiock, R. C. & Tavares, A. F. & Lubell, M. (2008) “Policy Instrument Choices for GrowthManagement and Land Use Regulation”. The Policy Studies Journal, 36 (3), 461-480.

- Hawkins. C. V. (2011). Smart Growth Policy Choice: A Resource Dependency and Local Governance Explanation”. The Policy Studies Journal, 39 (4), 682-697.

- ICMA & SGN. (2011). getting to Smart Growth: 100 policies for implemention, Meriland press.

- Infill Development Standards and Policy Guide, Center of Urban Policy Research,Edward J. Bloustein School of Planning & Public Policy Rutgers, The State University Of NewJersey New Brunswick,, June, 2006 (revised April 2007).

- Lv, Ximing, Zhang, Shunkai, Li, Ang, Li, Jianbao, (2017), Research on Smart Growth of sustainable Cities Based on Information Entropy and Super-Efficiency DEA Model, Journal of Applied Mathematics and Physics, 2017, 5, 1198-1214.

- Islamirad, Razieh, Rezazade Hafez, Mahsume, Hashemzehi, fatemeh, (2016), Analyzing the Revitalization strategies of Historical Fabric with the Approach of Endogenous Development case study(1.2&3 Regional of zahedan city), Journal of Geology, PP.363-371.

- Razavian Mohammad taghi & Samadi, Roghayeh (2016), Evaluation of Infill Development Potential in zone 8 of Tabriz by Analysis Network Process Method, Current Urban Studies, 125-139.

- Reason.org(2013).http://www.Reason.org/staley.shtmlaccess:2014- 5-23.

- UN-Habit‌‌ )2012). State of the Worlds Cities 2012/2013,Prosperity of Cities,Routlede,New York.

- Wallis, Elizabeth Roberts, (2008) ,Evaluating Infill Development as an Antidote to sprawl In the Detroit Metropolitan Region, university of Michigan.

- Wey, Wann-Ming, Hsu, Janice, 2014, New Urbanism and Smart Growth: To Ward archieving a Smart National Taipei University Distriuct Habitat International, 42: 164-174.

- WWW.smartgrowth.org/about.(2012).