سنجش کارایى نسبی شهرستان‌های استان آذربایجان‌شرقی در بخش زیرساخت‌های گردشگری با استفاده از رویکرد تحلیل پوششی داده‌ها (DEA)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، تحصیلات تکمیلی دانشگاه پیام ‌‌نور تهران

2 استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان

3 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه گیلان

4 پژوهشگر دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات تهران

چکیده

با شروع قرن بیست و یکم به دلیل وجود زیرساخت­های اقتصادی، بهداشتی، امنیتی، ارتباطی گردشگری به یکی از سه صنعت برتر دنیا تبدیل شده است. هدف از این تحقیق، سنجش ‎کارایى‎ ‎نسبی شهرستان­های استان آذربایجان­شرقی از لحاظ زیرساخت­های گردشگری بود. این‌تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر روش جمع­آوری داده­ها و ماهیّت از نوع توصیفی - تحلیلی محسوب می‌گردد. اطلاعات مورد نیاز به روش کتابخانه­ای و اسنادی جمع­آوری شد. محدوده‌ی جغرافیایی پژوهش را 19 شهرستان استان آذربایجان­شرقی تشکیل می­دهد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل­های آنتروپی شانون، تحلیل پوششی داده­ها (DEA)، ماتریس کارایی متقاطع و از نرم‌افزار Dea slover استفاده شده است.
   نتایج این پژوهش نشان داد در بین شهرستان­های استان آذربایجان­شرقی از لحاظ زیرساخت‌های گردشگری به ترتیب ­شهرستان­های تبریز، مراغه و میانه با بیشترین میزان کارایی 824/0، 865/0 و 919/0، جایگاه ­اول تا سوم و شهرستان­های هشترورد، ورزقان و چاروایماق با میزان کارایی 597/0، 544/0 و 471/0، جایگاه هفدهم تا نوزدهم را به خود اختصاص داده­اند. همچنین در سطح استان در بین شهرستان­ها از نظر توزیع زیرساخت­های گردشگری عدم تعادل وجود دارد بطوری‌که  29/0 کارا، 38/0 نیمه‌کارا و 33/0 ناکارا هستند. علت اصلی ناکارایی شهرستان­ها، استفاده‌ی بسیار زیاد از ورودی­ها در قبال تولید اندک خروجی­هاست. بطور کلی، راه‌حل اصلی رفع نابرابری­ها و رساندن مناطق ناکارا به مرز کارایی، پیروی از موازین عدالت اجتماعی در همه‌ی ابعاد و الگو قرار دادن شهرستان­های کارا از بعد عملکرد از لحاظ زیرساخت­های گردشگری است تا از این راه، تصمیم­گیری­ها همسو با توسعه‌ی یکپارچه‌ی مناطق مختلف استان باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Measuring the Relative Efficiency of the Cities of East Azarbaijan Province in Tourism Infrastructures Part by Using Data Envelopment Analysis (DEA)

نویسندگان [English]

  • Majid Akbari 1
  • Maryam Jafari Mehrabadi 2
  • Marziye Taleshi Anboohi 3
  • Novbakht Sobhani 4
چکیده [English]

With the start of the 21th century,  due to the existence of economical, health, security and communication infrastructures , tourism has become one of the world's top three industries. The aim of this study was to evaluate the relative efficiency of the cities of East Azarbaijan province in terms of tourism infrastructure. Current research is an applied research and data collection and analytic-descriptive methods was considered in current study. The required information were collected through library and documentary. Geographic area of research will constitute 19 cities of East Azarbaijan province. Shannon entropy models, data envelopment analysis (DEA), Matrix crossover performance and Dea slover software were used to evaluate the data. The results showed that among the cities of East Azarbaijan province, in terms of tourism infrastructures, the cities of Tabriz, Maragheh, and miyaneh with the highest performance, 0.824, 0.865 and 0.919 respectively  have the first to third place and Hashtrud, Varzeghan and Charvaymaq cities with the performance rate  of 0.597, 0.544 and 0.471, take place at the seventeenth to nineteenth position. Also at the provincial level in terms of distribution of tourism infrastructure there is  imbalance between the cities , so that 0.29 are efficient 0.38 are semi-efficient and  0.33 are inefficient. The main reason for the inefficiency of the cities raised from high use of inputs for small production of  outputs. In general, the main solution to eliminate the inequalities and upgrade of inefficient regions to an efficient border is  following  up the principles of social justice in all aspects  and considering the efficient cities as the pattern and model in terms of tourism infrastructure in order to make the decisions in line with the integrated development of different regions of the  province

کلیدواژه‌ها [English]

  • efficiency
  • Tourism
  • Tourism infrastructure
  • DEA
  • East Azerbaijan province

مراجع

منابع
آذر، عادل؛ عندلیب اردکانی؛ اسماعیل شاه‌طهماسبی (1389). ارزیابی کارایی استان­ها در بخش بهداشت و درمان روستایی در برنامه­ی سوم و سال­های ابتدای برنامه­ی چهارم توسعه، فصلنامه علمی پژوهشی مدیریت سلامت. سال سیزدهم. شماره 39. بهار 1389. صفحات 78-65.
آذر، علی؛ علی موتمنی (1383). اندازه­گیری بهره­وری در شرکت­های تولیدی به وسیله‌ی مدل­های تحلیل پوششی داده­ها، دانشور رفتار. سال یازدهم. شماره هشتم. صفحات 54-41.
ابراهیم­زاده عیسی؛ عبدالله آقاسی­زاده (1388). تحلیل عوامل مؤثر بر گسترش گردشگری در ناحیه‌ی ساحلی چابهار با استفاده از مدل راهبردیSWOT ، فصلنامه مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای. سال اول. شماره اول. تابستان 1388. صفحات 128-107.
ابراهیم­زاده عیسی؛ مرضیه دارایی؛ ابوالفضل دارایی (1394).تحلیلی بر وضعیت‌امکانات و تسهیلات‌گردشگری شهر سمنان از منظر گردشگران با استفاده از آزمون پیرسون، نشریه پژوهش­ و برنامه­ریزی  شهری. شماره بیست و دوم. پاییز 1394. صفحات 60- 43.
احدنژادروشتی، محسن؛ حیدر صالحی‌میشانی  (1391). ارزیابی توزیع فضایی زیرساخت­های گردشگری و تعیین نقش فرایندهای اقتصادی- سیاسی و رشد فیزیکی شهرها در شکل­گیری آن (مطالعه موردی: شهر زنجان)، دو فصلنامه مطالعات گردشگری، دوره‌ی اول. سال اول. شماره اول. بهار و تابستان 91. صفحات 105-91.
اسلام‌خواه، مهدی (1388): ارزیابی کارایی نسبی ناشی از فناوری اطلاعات به کار رفته در بنگاه­های کوچک و متوسط با استفاده ازمدل تحلیل پوششی‌داده­ها، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. دانشگاه سیستان و بلوچستان.
اسماعیلی، رضا؛ امیر گندمکار؛ مجید حبیبی‌نوخندان (1390). ارزیابی اقلیم آسایش چندشهر اصلی گردشگری ایران با استفاده از شاخص­های دمای معادل فیزیولوژیک PET،پژوهش­های جغرافیای طبیعی. شماره 57. صفحات 18- 1.
اکبری، نعمت­الله؛ مهدی زاهدی‌کیوان (1387). کاربرد روش­های رتبه­بندی و تمصمیم­گیری چندشاخصه، تهران.وزارت کشور.سازمان‌شهرداری­ها و دهیاری کشور.
بیاتی خطیبی، مریم؛ بهرام زینلی؛ توحید رحیم­پور؛  حمید ذوالقدر (1392)، تقویم اقلیم گردشگری و آسایش گردشگر، همایش ملّی گردشگری. جغرافیا و محیط زیست پایدار همدان.
اجلی، مهدی؛ حسین صفری (1390). ارزیابی عملکرد واحدهای تصمیم­گیری با استفاده از مدل ترکیبی شبکه‌های عصبی پیش­بینی‌کننده عملکرد و تحلیل پوششی داده­ها (مورد مطالعه: شرکت ملی گاز ایران)، نشریه تخصصی مهندسی صنایع. دوره 45، شماره 1. فروردین 1390. صفحات 29-13.
پورکاظمی، محمدحسین؛ جواد رضایی (1382). ارزیابی عملکرد نواحی سیزده­گانه راه­‌آهن جمهوری اسلامی ایران به روش تحلیل پوششی داده­ها، مجله تحقیقات‌ اقتصادی. دوره 38. شماره 3.صفحات 163-145.
جبارزاده، یونس؛ علیرضا صوفی (1390). سنجش کارایى و رتبه­بندى واحدهاى بازرسى استانی با استفاده از تحلیل پوششى داده­ها، فصلنامه نظارت و بازرسی، سال پنجم. شماره 18. صفحات 102- 85.
حاجیها، زهره؛ منی قیلاوی (1391). استفاده از تکنیک تحلیل پوششی داده‌ها برای سنجش کارایی شرکت‌های تولیدی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از مدل مبتنی بر گزارشگری مالی، مجله مهندسی و مدیریت اوراق بهادار. شماره 12. پاییز 1391. صفحات 130- 111.
رنجبریان، بهرام؛ جواد خزائی‌پول؛ ‌هادی بالوئی جام‌خانه (1391). تحلیل نقاط قوّت، ضعف، فرصت و تهدیدهای گردشگری خارجی استان اصفهان با استفاده از تکنیک فرایند سلسله مراتبی فازی، مجله­ی برنامه­ریزی و توسعه گردشگری. سال اول. شماره 1. تابستان 1391. صفحات 34-13.
رهنما، محمدرحیم؛ محمدحسین رضوی (1391). تحلیل کارآیی مناطق شهرداری مشهد با استفاده از مدل تحلیل پوششی داده­ها، فصلنامه علمی- پژوهشی انجمن جغرافیای ایران. دوره جدید. سال دهم. شماره 32. بهار 1391.
زارع‌مهرجردی، یحیی؛ محمدصالح اولیاء؛ امیر تنها درودزنی (1389). یک رویکرد تلفیقی برای ارزیابی و رتبه­بندی اهمیت نسبی الزامات فنی محصول- مطالعه موردی صنعت کاشی و سرامیک یزد، فصلنامه توسعه تکنولوژی صنعتی. شماره شانزده. زمستان 1389. صفحات 86-71.
زنگی­آبادی، علی؛ محمود ضیایی؛ هیمن بایزیدپور؛ اسفندیار کهزادی (1389). تحلیلی بر وضعیت امکانات و تسهیلات‌گردشگری استان کردستان از دید گردشگران، فصلنامه علمی- پژوهشی جغرافیای انسانی. سال دوم. شماره چهارم.
زنگی‏آبادی،علی؛ لاله پورعبدی‏وند؛ اسفندیار حیدری‏پور ؛ محسن مصلحی (1391). تحلیل فضایی شاخص‏های توسعه‌ی گردشگری با استفاده از مدلTOPSIS (مطالعه‌ی موردی: شهرستان‏های استان اصفهان)، مجله‌ی جغرافیا و توسعه‌ی شهری. شماره اول. پاییز و زمستان 1391. صفحات 73-51.
زیاری،کرامت­الله؛کبری سرخ‌کمال؛سیدمحمود زنجیرچی (1389). ارزیابی کلاسیک کارایی استان­های کشور از لحاظ توسعه‌یافتگی با استفاده از روش DEA، مدرس علوم انسانی- برنامه­ریزی و آمایش فضا. دوره چهاردهم. شماره 3. پاییز 1389.
سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری استان آذربایجان­شرقی، 1392.
سالنامه­های‌آماری استان آذربایجان­شرقی،1390،1391، 1392.
شاکری، عباس؛ فریدون سلیمی (1385). عوامل مؤثر بر جذب سرمایه­گذاری در منطقه‌ی آزاد چابهار و اولویّت­بندی آن­ها با استفاده از تکینک ریاضی، پژوهشنامه اقتصادی. شماره 20. بهار 1385.
شماعی، علی؛ جعفر موسی­وند (1390). سطح­بندی شهرستان­های استان اصفهان از لحاظ زیرساخت­های گردشگری با استفاده از مدل TOPSIS و ­AHP، مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای. سال اول. شماره 1. بهار 1390. صفحات 70- 27.
صابری­فر، رستم (1387). مقایسه صنعت گردشگری در شهرهای استان خراسان‌جنوبی، مجله علمی و پژوهشی مدرس علوم انسانی- برنامه­ریزی و آمایش فضا. دوره چهاردهم. شماره 2. تابستان 13. صفحات  79-61.
صفایی‌قادیکلایی،عبدالحمید؛ محمود یحیی­زاده­فر؛ بابک شکوهی (1386). اندازه­گیری کارایی شرکت­های سرمایه­گذاری با استفاده از تحلیل پوششی داده­ها در سازمان بورس اوراق بهادار تهران، پژوهشنامه­ی علوم انسانی و اجتماعی"مدیریت".سال‌هفتم.شماره 25. تابستان 1386.
ضرابی،اصغر؛ جبار علیزاده‌اصل؛ عیسی بهاری (1392).  تحلیلی بر زیرساخت­های‌گردشگری در مقصد‌اکوتوریستی بند ارومیه با استفاده از روش SWOT، نشریه علمی- پژوهشی جغرافیا و برنامه­ریزی. سال 18. شماره 48. تابستان 1393. صفحات 210- 177.
طیبی، سیدکمیل؛ روح اله‌ بابکی؛ امیر جباری (1386). بررسی رابطه توسعه گردشگری و رشد اقتصادی در ایران(1383-1338)،پژوهش­نامه علوم‌انسانی‌واجتماعی. پاییز 1386. دوره 7. شماره 26. صفحات 110-83.
علی‌محمدی اردکانی، مجید؛ سیدحبیب­الله میرغفوری؛ سید حیدر میرفخرالدینی؛ علی محمد دامکی؛ حجت‌الله  مومنی (1388). ارزیابی کارایی نسبی بیمارستان­های دولتی استان یزد با استفاده از مدل تحلیل پوششی داده­ها،مجله دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی-درمانی شهید صدوقی یزد. دوره هفدهم. شماره دوم. بهار 1388. صفحات 75-67.
علیزاده زوارم، علی؛ حسین آقاجنی (1391). ارزیابی عملکرد کتابخانه‌ها و بر اساس کارآیی با استفاده از رویکرد تحلیل پوششی داده­ها (DEA)، مورد مطالعه: کتابخانه­های عمومی شهر مشهد، فصلنامه کتابداری و اطلاع­رسانی. سال پانزدهم. شماره 3. پیاپی 59. پاییز 1391. صفحات 296-271.
غفاری‌گیلانده، عطا؛ ابراهیم فیروزی مجنده؛ سیدمیلاد حسینی؛ امیررضا خاوریان‌گرمسیر (1394). بررسی و اولویّت­بندی شهرستان­های استان اردبیل از لحاظ زیرساخت­ها و جاذبه­های گردشگری، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیط. سال چهارم. شماره شانزدهم. زمستان 1394. صفحات 104-93.
فارسیجانی، حسن؛ محمدحسین آرمان؛ علیرضا حسین‌بیگی؛ اعظم جلیلی (1390). ارائه‌ی مدل تحلیل پوششی داده‌ها با رویکرد ورودی- خروجی محور، مجله علمی و پژوهشی چشم­انداز مدیریت صنعیت. شماره 1. بهار 1390. صفحات 56-39.
فروغی، داریوش؛ علی سعیدی؛ محسن اژدر (1388). تأثیر سهامداران نهادی بر سیاست تقسیم سود در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، تحقیقات حسابداری. شماره دوم. 129-114.
قدمی، مصطفی (1390). ارزیابی و تدوین استراتژی مقصد در چارچوب توسعه‌ی پایدار گردشگری نمونه‌ی مورد مطالعه: کلان شهر مشهد، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‏ای. سال ‌3. شماره 9. تابستان1390.صفحات82-59.
کرمانی، مجید؛ سعید امیریان (1383). بررسی اثرات اقتصادی توریسم در جمهوری اسلامی ایران با استفاده از تحلیل داده-ستانده، فصلنامه پژوهش­های بازرگانی. صفحات 27-1.
کرمی، فریبا؛ بهرام زینلی؛ بهمن شجاعی­وند؛ خلیل عمرانی (1392). بررسی و تحلیل نابرابری در توزیع زیرساخت­های گردشگری (مطالعه موردی: استان گلستان)، دو فصلنامه مطالعات گردشگری. دوره دوم. شماره سوم. بهار و تابستان 92. صفحات 159-139.
کیانی مقدم، منصور؛ مهدی  جعفرزاده کناری؛ علیرضا بخشی­زاده (1392). ارزیابی کارایی نسبی بنادر ایران با تکنیک تحلیل پوششی داده­ها(DEA)،اقیانوس­شناسی، سال چهارم. شماره 13. بهار 1392. صفحات 83-73.
محمودآبادی، حمید؛ علی غیوری مقدم (1389)، رتبه­بندی اعتباری از لحاظ توان مالی پرداخت اصل و فرع بدهی­ها با استفاده از شیوه تحلیل پوششی داده­ها (مورد مطالعه: شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق و بهادار تهران)، مجله دانش حسابداری. سال دوم. شماره 4. بهار 1390. صفحات 145- 128.
مرکز آمار ایران، نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان آذربایجان­شرقی، 1390.
معظمی‌گودرزی، محمدرضا؛ محمدرضا  جابر انصاری؛ آذر معلم؛ محبوبه شکیبا (1391). کاربرد تحلیل پوششی داده­ها (DEA) در ارزیابی کارایی نسبی و رتبه­بندی شعب بانک رفاه استان لرستان و مقایسه نتایج آن با روش TOPSIS، فطلنامه پژوهش­های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار). سال چهارم. شماره اول. بهار 1393. صفحات 126-115.
موسوی، میرنجف؛ محمد ویسیان؛ سمیه محمدی حمیدی؛ مهناز اکبری (1394). بررسی و اولویّت­بندی توان­ها وزیرساخت­های توسعه‌ی‌گردشگری با روش­های تصمیم­گیری چند معیاره (مورد مطالعه: شهرستان‌های استان کردستان)، مجله گردشگری شهری. دوره 2. شماره 1. بهار 1394. صفحات 31- 17.
مومنی، منصور (1389). مباحث نوین تحقیق در عملیات، انتشارات مومنی. چاپ اول. تهران.
میرغفوری، سیدحبیب‌الله؛ میثم شفیعی‌رودپشتی؛ غزاله ندافی (1390). مقایسه و رتبه­بندی مالی شرکت­های مخابرات استانی با رویکرد مدل جمعی تحلیل پوششی داده­ها و روش کارایی متقاطع. مجله فرایند مدیریت و توسعه. شماره 76. تابستان 1390. صفحات 127-103.
وفادار اصغری، میلاد؛ باقر کرد؛ حبیب­اللّه سالارزهی (1392). ارزیابی کارایی نسبی پروژه­های مسکن مهر با استفاده از تکنیک تحلیل پوششی داده­ها (DEA)،  فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری.شماره پنجم. زمستان 1392. صفحات 14-1.
یوسفی، امیرعباس؛ رضا مختاری‌ملک‏آبادی؛ احمد خادم‌الحسینی(1391).بررسی‌تحلیلی‌ـ‌تطبیقی‌شاخص‏های  توسعه‌ی‌گردشگری الکترونیک در شهراصفهان، فصلنامه‌ی جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی. سال 23. پیاپی 46. شماره 2 . تابستان 1391. صفحات 150-133.
Buhalis, D. and Darcy‚ S (2011). Accessible Tourism: Concepts and Issues, Bristol, UK: Channel View Publications.
Castillo-Manzano, José.I & López-Valpuesta, Lourdes & González-Laxe, Fernando (2011). The effects of the LCC boom on the urban tourism fabric: The viewpoint of tourism managers, Tourism Management 32 (2011), PP: 1085-1095.
Colombier, C. (2008). Efficiency in public infrastructure provision: a theoretical note, Journal of Economic  tudies, Vol. 35, No. 6, PP: 528-543.
Daft R., (2001), Organization theory and Design, South-Western, USA
García-Melón, Mónica & Gómez-Navarro, Tomás & Acuña-Dutra, Silvia (2012). A combined ANP-delphi approach to evaluate sustainable tourism, Environmental Impact Assessment Review 34 (2012), PP: 41–50.
http://business.mapsofindia.com/india-budget/infrastructure/tourism.html#sthash.GvY2K9HT.dpuf.
Inskeep, Edward (1991). "Tourism planning: anintegrated and sustainable development approach", Van Nostand Reinhold. New York.
Jerry Ho, W. R., Tsai, C. L., Tzeng, G. H., Fang, S. K (2011). Combined DEMATEL technique with a novel MCDM model for exploring portfolio selection based on CAPM. Expert Systems with Applications, 38 (1), 16-25.
Kabassi,K (2010).Personalizes recommendations for tourists, Journal of  Telematics and Informatics, Vol. 27, PP: 51-66.
Khadaroo, J & Seetanah (2008). the role of transport infrastructure in international tourism development, Tourism Management, 831–840.
Liu, Chui- Hua et al (2012). Improving tourism policy implementation-The use of hybrid MCDM models, Tourism Management 33, (2012),413-426.
Liu, Chui-Hua & Tzeng, Gwo-Hshiung & Lee, Ming-Huei (2012). Improving tourism policy implementation e The use of hybrid MCDM models,Tourism Management33(2012),PP:413-426.
Ministry of Tourism Infrastructure Government of India.
Panasiuk, Aleksander (2007). Tourism Infrastructure As A Determinant of Regional Development, Ekonomika ir vadyba: aktualijos ir perspektyvos. 2007. 1 (8). 212–215.
Pierce, j (1996). Efficiency Progress in the Newsothwale Government”, Internet:
www.treesury.nsw.gov.edu.
Shoval,Noam,Bob McKercher, Amit, Barenboim (2011). hotel location and tourism activity in cities, Annals of Tourism Research, Vol. 38, No. 4, PP:1594–1612.
Tsai, W. H., Hsu, J. L. , Chia-Hsin Chen, C. H. , Lin,W.R,Chen,S. P (2010). An integrated approach for selecting corporate social responsibility programs and costs evaluation in the international tourist hotel, International Journal of Hospitality Management,29(3),385-396.
World Travel & Tourism Council (2013). http://www.wttc.org.www.eachto.org
Yang, Yang & Fik, Timothy (2014). Spatial effects in regional tourism growth, Annals of Tourism Research 46 (2014), PP: 144-162.
فصلنامه جغرافیا و توسعه
دوره 14، شماره 45
زمستان 1395
صفحه 197-220

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 18 دی 1395
  • تاریخ پذیرش: 18 دی 1395

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار