واکاوی روند تغییرات فعالیت مراکز چرخندی ترکیبی مدیترانه-دریای سرخ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تغییرات آب و هوایی، گروه جغرافیا، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

2 عضو هیات علمی دانشگاه زنجان

3 استادیار اقلیم‌شناسی، گروه جغرافیا، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

4 استاد اقلیم‌شناسی، گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی ، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

چکیده

 مراکز فشار و سامانه‌‌های همدیدی گوناگونی اقلیم ایران را تحت‌تأثیر خود قرار می‌دهند که تغییرات آنها می‌تواند پیامدهای قابل‌توجه اقلیمی به‌همراه داشته باشد. در این پژوهش واکاوی روند تغییرات بلندمدت تعداد مراکز چرخندی ترکیبی مدیترانه-دریای سرخ، به‌عنوان مراکز چرخندزایی مؤثر بر اقلیم بارشی ایران، مورد بررسی قرار گرفت. بدین‌منظور داده‌‌های ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 1000 هکتوپاسکال برای دورۀ آماری 40 سالۀ 1987 تا 2018 از مرکز پیش‌بینی میان‌مدت جوّی اروپا (ECMWF) استخراج شد. درمجموع طی این دوره، 97 مرکز کم‌‌فشار چرخندی ترکیبی مدیترانه-دریای سرخ بر منطقۀ مورد مطالعه شکل گرفت. براساس روش ناپارامتری آزمون خی‌دو روند تغییرات تعداد چرخندهای توأمان بررسی شد. نتایج نشان داد که در طی دورۀ مورد بررسی، تعداد چرخندهای توأم دریای مدیترانهدریای سرخ به‌ لحاظ آماری متغیرهای مورد مطالعه (زمان و تعداد مراکز چرخندی توأمان) تغییرات معنی‌داری به‌‌صورت دهه‌‌ای و نیز بین دو نیمه دورۀ آماری تجربه نکرده‌اند. به‌منظور بررسی دقیق‌‌تر و با احتمال اینکه تغییرات می‌‌تواند در مقیاس کوتاه‌‌تر رخ دهد، قیاس بین نمونه‌‌های متعدد انجام شد و مبنای کار تغییرات دوره‌‌های دو و چهارساله قرار گرفت و تغییرات مقطعی در این دوره‌‌ها به لحاظ آماری در سطح معنی‌‌داری (045/0) مشاهده شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analyzing the Long-Term Changes in the Mediterranean-Red Sea Hybrid System

نویسندگان [English]

  • roya poorkarim 1
  • Hossein Asakereh 2
  • Abdollah Faraji 3
  • Mahmood Khosravi 4
1 student
2 Professor in Climatology, Department of Geography,University of Zanjan
3 Assistant Professor of Climatology, Department of Geography, Faculty of Social Sciences, University of Zanjan, Zanjan, Iran
4 Professor of Climatology, Department of Physical Geography, Faculty of Geography and Environmental Planning, University of Sistan and Baluchestan, Zahedan, Zahedan, Iran
چکیده [English]

Different pressure centers and synoptic systems affect Iran's climate, and their changes can have significant climatic consequences. In this research, the trend of long-term changes in the number of coupled low-pressure of Mediterranean -Red Sea, as coupled low-pressure centers effective on Iran's rainy climate, was investigated. For this purpose, the geopotential height data of 1000 hp for the 40-year statistical period from 1987 to 2018 was extracted from the European Medium-Term Weather Forecast Center (ECMWF). In total, during this period, 97 low-pressure centers of the Mediterranean-Red Sea circulation were formed over the region. Based on the non-parametric method of chi-square test (chi-score), the trend of cyclone frequency changes was investigated. The results showed that during the investigated period, the number of coupled low-pressure of Mediterranean -Red Sea did not experience statistically significant changes in terms of decades and two semi-statistics. In examining changes on a smaller scale, cross-sectional changes were observed in four-year and two-year periods.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Low pressure centers
  • Coupled low-pressure of Mediterranean -Red Sea
  • Iran
  • Red sea trough
 
آزادی، مجید؛ وکیلی رضازاده (1382). پیش‌‌بینی عددی سیستم‌‌های زمستانی روی ایران: مطالعۀ مقایسه‌‌ای پارامترسازی‌های فیزیکی، هشتمین کنفرانس دینامیک شاره‌‌ها. دانشگاه تبریز. 13.
امیدوار، کمال؛ مسلم ترکی (1391). شناسایی الگوهای ریزش بارش­های سنگین در استان چهارمحال و بختیاری، مجله برنامه­ریزی و آمایش فضا. دوره 16. شماره 4. صفحات 170-135.
براتی، محمد (1389). بررسی همدید کنش‌‌های چرخندی بر روی ایران در سال 1372، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد اقلیم‌شناسی. به راهنمایی دکتر سعید موحدی و سید ابوالفضل مسعودیان. دانشگاه اصفهان.
بیات، علی؛ محمد سلیقه؛ مهری اکبری (1396). اقلیم‌شناسی سیکلون‌‌های بارش‌زای زمستانۀ ایران، نشریۀ تحلیل فضایی مخاطرات محیطی. سال 4. شماره 2. صفحات 18-1.
پوراحمد، احمد؛ حسین حاتمی‌‌نژاد؛ محمد احمدی (1393). سنجش میزان مشارکت شهروندان در زیباسازی شهری (مطالعۀ موردی: منطقۀ 6 تهران)، پژوهش‌‌های جغرافیای برنامه‌‌ریزی شهری. دوره 2. شماره 3. صفحات 322-303.
حلبیان، امیرحسین؛ حسینعلی پورجزی فرشته و بیژن صابری (1391). تحلیل همدید سامانه­های سیل­زا در قم، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک. دوره 2. شماره 8. صفحات 137-121.
خانی، سکینه (1400). بررسی تغییرات توام ویژگی­های فرود دریای سرخ و بارش غرب-جنوب غرب ایران در بستر تحولات اقلیمی، پایان نامه دوره دکتری به راهنمایی دکترحسین عساکره: دانشگاه زنجان.
دلاور، علی (1392). روش تحقیق در روان‌‌شناسی و علوم تربیتی، چاپ سی و نهم. تهران: نشر ویرایش.
رزمی، رباب (1389). تغییر رژیم بارش در آذربایجان ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد. به راهنمایی دکتر حسین عساکره. دانشگاه زنجان.
سلیمانی، سحر؛ برومند صلاحی (1401). واکاوی همدید بارش‌‌های سیلابی شمال ایران (مطالعۀ موردی: بارش سنگین و فراگیر 12 تا 15 مهر 1397)، نشریۀ پژوهش‌‌های اقلیم‌‌شناسی. سال سیزدهم. شمارۀ 51. صفحات 31-15. 
عساکره، حسین؛ هوشنگ قائمی؛ شیما رضایی (1394). بررسی مکانیسم گسترش و شدت کم‌‌فشار دریای سرخ، مجلۀ آمایش جغرافیایی فضا. فصلنامۀ علمی-‌‌ پژوهشی دانشگاه گلستان. دوره 6. شماره21. صفحه 90-77.
https://gps.gu.ac.ir/article_41674.html
عساکره، حسین؛ سیدابوالفضل مسعودیان؛ فاطمه ترکارانی (1399). بررسی وردایی دهه‌‌ای بارش سالانۀ ایران زمین طی چهار دهۀ اخیر (1394-1355)، نشریۀ علمی جغرافیا و برنامه‌‌ریزی. سال 25. شماره 67. صفحات 202-187.
عساکره، حسین (1400). مبانی اقلیم‌‌شناسی آماری، چاپ دوم. انتشارات دانشگاه زنجان.
عساکره، حسین (1396). مبانی پژوهش در آب و هواشناسی، چاپ اول: انتشارات دانشگاه زنجان.
عساکره، حسین؛ سکینه خانی‌تملیه (1401). واکاوی مقدار و فراوانی بارش روزانۀ غرب-جنوب غرب ایران در رابطه با فعالیت کم‌فشار دریای سرخ طی دورۀ آماری 2016-1979. اطلاعات جغرافیایی‌سپهر. دورۀ 31. شمارۀ 122. صفحات 166-151.
علیجانی، بهلول (1366). رابطۀ پراکندگی مکانی مسیر سیکلون‌‌های خاورمیانه با سیستم‌‌های هوای سطح بالا، فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی. شماره 4. صفحات 143-125.
علیجانی، بهلول (1374). آب‌وهوای ایران، تهران. چاپ پنجم. انتشارات دانشگاه پیام نور.
علیجانی، بهلول (1381). اقلیم‌شناسی سینوپتیک، تهران. انتشارات سمت.
علیزاده، امین؛ غلامعلی کمالی؛ فرهاد موسوی؛ محمد موسوی بایگی (1380). هوا و اقلیم‌‌شناسی، چاپ دوم. انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
فنودی، محسن؛ کمال امیدوار؛ احمد مزیدی (1396). واکاوی تأثیر سامانۀ ناوۀ سودانی بر بارش‌های رگباری ناحیۀ کوه‌پایه‌‌های داخلی ایران، فصلنامۀ جغرافیای طبیعی. دوره 10. شماره 1. صفحات 74-61.
قائدی، سهراب؛ سعید موحدی؛ سیدابوالفضل مسعودیان؛ داریوش رحیمی (1390). تأثیر ناوۀ دریای سرخ بر بارش ایران، پژوهش‌نامۀ جغرافیایی. تعدادۀ 1. صفحات 78-63.
کاوسی، رضا؛ سعید موحدی (1393). بررسی همدید کنش‌‌های چرخندی بر روی ایران، فصنامۀ علمی-‌‌پژوهشی فضای جغرافیایی. جلد 29. شمارۀ 4. صفحه 112-97.
لشکری، حسن (1375). الگوی سینوپتیکی بارش‌‌های شدید جنوب‌غربی ایران،پایان‌نامۀ دکتری اقلیم‌شناسی.دانشگاه تربیت مدرس.
لشکری، حسن (1381). مسیریابی سامانه‌‌های کم‌‌فشار سودانی ورودی به ایران، فصلنامۀ مدرس علوم انسانی. 21.
صفحات 156-133.
لشکری، حسن (1382). مکانیسم تکوین، تقویت و توسعۀ مرکز کم‌‌فشار سودان و نقش آن بر روی بارش‌‌های جنوب و جنوب‌‌غرب ایران، پژوهش‌‌های جغرافیایی 46. صفحات 18-1.
لشکری، حسن؛ مهناز جعفری (1400). الگوهای همدید تعیین‌کنندۀ مسیر حرکت سامانه‌‌های بارشی با منشأ سودانی، نشریۀ تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، سال هشتم، تعداده 1. صفحات 78-55.
مفیدی، عباس (1378). کم‏فشار سودانی مکانیسم بارش‏زا در جنوب و جنوب‏ غرب ایران، نشریة جغرافیا. 1. آموزش و پرورش منطقة 17. صفحات 55-47.
مفیدی، عباس؛ آذر زرین (1384). تحلیل سینوپتیک سامانه‏های کم‏فشار سودانی (مطالعة موردی توفان دسامبر 2001)، فصلنامة جغرافیایی سرزمین، دوره 2. شماره 2. صفحات 48-24.
مفیدی، عباس؛ آذر زرین (1384). بررسی سینوپتیکی تأثیر سامانه‏های کم‏فشار سودانی در وقوع بارش‏های سیل‏زا در ایران، فصلنامة تحقیقات جغرافیایی، دوره 20. شماره 2. پیاپی 77. صفحات 136-113.
مسعودیان، سیدابوالفضل (1390). آب‌وهوای ایران، انتشارات شریعۀ توس. چاپ اول.
مسعودیان، سیدابوالفضل (1391). بررسی همدید کنش‌‌های چرخندی در طی 1382-1340 خورشیدی، مخاطرات محیط طبیعی. دوره 1. شماره 1. صفحات 33-15.
doi: 10.22111/jneh.2012.2441
مشکواتی، امیرحسین؛ محمد مرادی (1383). بررسی ناوۀ فشاری دریای سرخ از دیدگاه دینامیکی، مجلۀ نیوار. تعداده‌‌های 52 و 53. صفحات 74-53.
موحدی، سعید؛ سیدابوالفضل مسعودیان (1394). بررسی همزمانی رخداد پرفشار دریای سیاه و بارش روزانه در ایران زمین، فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی. سال 30. شماره 1. پیاپی 116.
موحدی، سعید؛ محمد براتی(1394). بررسی همدید کنش‌های چرخندی و همبستگی آن‌ها با بارش کشور در سال 1372، جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی. دورۀ 26. شمارۀ 4. شمارۀ پیاپی 60. صفحه 40-21.
Almazroui M, Awad A M (2016). Synoptic regimes associated with the eastern Mediterranean wet season cyclone tracks. Atmospheric Research. 180. 92-118.
DOI:10.1016/j.atmosres.2016.05.015.
Alpert, P., Osetinsky, I., Ziv, B., Shafir, H (2004a). A New Season Definition Based on Classified Daily Synoptic System: An Example for the Eastern Mediterranean. International Journal of Climatology. 24. 1013-1021.
Alpert, P., BU Neeman., Shay-El, Y (1990). Climatological analysis of Mediterranean cyclones using ECMWF data. Tellus 42. 65-77.
Asakereh, H., Masoodian, A., Tarkarani, F., Zandkarimi, S (2022). Tropospheric features associated with the onset and cessation of the rainy season in Iran, Acta Geophysica Vol. 71, Issue.1063-1084 
Asakereh, H., Masoodian, A., Tarkarani, F., Zandkarimi, S (2023). Decadal variations of the onset, cessation, and length of the widespread rainy season in Iran. Theoretical and Applied Climatology Vol. 152 (2023) 599-615
Asakereh, H., Masoodian, A., Tarkarani, F., Zandkarimi, S (2021). A discrimination of roles of internal and external factors on the decadal variation of annual precipitation in Iran over recent four decades (1975-2016). Physical Geography Research Quarterly 53(1). 91-107.
Campins, J., Genovés. A., Picornell. MA., Jansà. A (2010). Climatology of Mediterranean cyclones using the ERA-40 dataset. Int J Climatol. 31(11).1596- 1614.
Elfandy, M.G (1950). Effects to Topography and Other Factors on the Movement of Lows in the Middle East and Sudan, Bull, American Meteorology Society. 10(31) .375-381.
Jansa, A., Genoves, A., Garcia-Moya, JA (2000). Western Mediterranean cyclones and heavy rain. Part 1: numerical experiment concerning the Piedmont flood case. Meteorol Appl .7.323-333. 
doi:10.1017/ S1350482700001663.
Katrin, M., Nissen., Gregor C, Leckebusch., Joaquim G, Pinto., Uwe, Ulbrich (2014). Mediterranean cyclones and windstorms in a changing climate. Reg Environ Change. 14. 1873-1890.
DOI 10.1007/s10113-012-0400-8
Kotroni, V., Lagouvardos, K., Defer, E., Dietrich, S., Porcù, F., Medaglia, CM., Demirtas, M (2006). The Antalya 5 December 2002 storm: observations and model analysis. J Appl Meteorol Climatol. 45.576-590.
doi:10.1175/JAM2347.1
Krichak, S., Alpert, P.  Krishnamurti, T.N (1997a). Red sea trough/cyclone development numerical investigation. Meteorology and Atmospheric Physics. 63. 159-169.
Matthies, F., Menne, B (2009). Prevention and management of health hazards related to heatwaves. Int J Circumpolar Health 68(1).8-22
Parry, ML (2000). Assessment of potential effects and adaptations for climate change in Europe: The Europe ACACIA Project. Norwich: Jackson Environment Institute. University of East Anglia. 320.
Ramos, MC (2001). Rainfall distribution patterns and their change over time in a Mediterranean area. Theoretical and Applied Climatology. 69. 163-170.
https://doi.org/10.1007/s007040170022
Solot, S. B (1950). General Circulation over the Anglo-egyptian Sudan and Adjacent Regions, Bull. American Meteorology Society. 31. 85-94.
Solow, Andrew., & james, m.broadus (1989). on the detection of greenhouse warming. climatic change 15.449-153.
Trigo, I. F., Davis, T. D., Bigg, G. R (1999). Objective climatology of cyclones in the Mediterranean region. J. Climate. 12. 1685- 1696.
Ulbrich, U., Leckebusch, GC., Pinto, JG (2009). Extratropical cyclones in the present and future climate: a review. Theor Appl Climatol. 96.117-131.
https://doi.org/10.1007/s00704-008-0083-8
Walther, GR., Post, E., Convey, P., Menzel, A., Parmesan, C., Beebee, TJ., Fromentin, JM., Hoegh-Guldberg, O., Bairlein, F (2002). Ecological responses to recent climate change. Nature. 416(6879).389-395.
Zecchetto, S. de biasio, F (2007). Sea Surface Winds over the Mediterranean Basin from Satellite Data (200004): Meso- and Local-Scale Features on Annual and Seasonal Time Scales. Journal of applied meteorology and climatology. 46. 418- 827.