تبیینی بر پیشران‌های باززایشی تولید فضای زیست در متن زیست غیررسمی شهر مورد مطالعه: شهر زنجان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

2 کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

3 کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی گردشگری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

4 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان،

چکیده

مسأله ی سکونتگاههای غیررسمی را می‌توان پس از تغییرات اقلیمی، بزرگترین چالش پیشروی کره زمین دانست. این نوع سکونتگاه ها با ابعاد مختلف خود، نمایشی فضایی-کالبدی از اجتماع پذیریِ غیراجتماعی افراد و گروه‌هاست. بازنمود کالبدی این پدیده های شهری در برچسب های متنوع همواره در فرایندی غیررسمی زاده شده و همواره به مثابه یک چالش پدیده ای ضد شهری نگریسته شده است؛ در حالی ابعاد این مساله گسترش روزافزون یافته است که یکی از ویژگی های آن کارآ نبودن گفتمان گروههای دخیل در سامان دادن به این پدیده است که خود بر دامنه آن افزوده است.
این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی، نقش عوامل و پیشران های تاثیر گذار بر ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی شهر زنجان می پردازد. گردآوری داده ها با مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی انجام شده و تحلیل داده ها نیز با روش دلفی، آزمون تک نمونه ای T و تحلیل مسیر در قالب DPSIR با کمک نرم افزار SPSS انجام شده است.
طبق آزمون تک نمونه ای T مولفه «تاثیر» با ضریب 2.74 بیشترین امتیاز را دریافت کرده است. در مقابل نیز مولفه نیروی محرکه با ضریب 4.87 کمترین امتیاز را دریافت کرده است. همچنین براساس تحلیل مسیر، شاخص «فشار» با ضریب اثر کل 0.623 بیشترین تاثیر و رابطه علی را با ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی دارد. در این رابطه برای ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی حل مشکل سند مالکیت و ارتقاء کیفیت زندگی ضروری است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of livability Regeneration Promotions in the Informal livability Text of the City (Case Study: Zanjan)

نویسندگان [English]

  • Mohamad Taghi Heydari 1
  • Yaghoob Haghi 2
  • Soraya Nasiri 3
  • Saeid Moharami 4
1 University of Zanjan
2 2. Master of Geography and Urban Planning, University of Tabriz, Tabriz, Iran
3 3. Master of Geography and Tourism Planning, University of Zanjan, zanjan, Iran
چکیده [English]

The issue of informal settlements can be considered the biggest challenge for cities today and the biggest challenge for the planet after climate change. These types of settlements, with their various dimensions, are a spatial-physical representation of the antisocial socialization of individuals and groups. The physical representation of these urban phenomena in various labels has always been born in an informal process and has always been seen as an anti-urban phenomenon challenge;
the role of factors and drivers influencing the organization of informal settlements in Zanjan
This article deals with the descriptive-analytical method, Data were collected through library and field studies. Data analysis was performed by Delphi method, one-sample t-test and path analysis in DPSIR format with the help of SPSS software.
The results showed that according to the one-sample T test, the "impact" component with a coefficient of 2.74 received the highest score. In contrast, the driving force component with a coefficient of 4.87 received the lowest score. Also, based on the route analysis, the "pressure" index with a total impact factor of 0.623 has the greatest impact and causal relationship with the organization of informal settlements.
Conclusion: the most important factor in the formation and continuation of informal settlements is the neglect of the transportation system; Distribution of uses; Pollution; The way of ownership and lack of services. In this regard, to organize informal settlements, strengthen the transportation system; solve the problem of ownership document; improving the quality of life is essential.

کلیدواژه‌ها [English]

  • dysfunctional tissue
  • Livability
  • DPSIR
  • Zanjan city

مراجع

احدنژاد‌روشتی،محسن؛ عبدالله خداوندی؛ هاله سهرابی (1398). بررسی اشتغال مناطق حاشیه‌نشینی (مطالعۀ موردی: شهر زنجان)، همایش ملی شهرسازی و معماری در گذر زمان. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. حامی: دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره). https://www.sid.ir/fa/seminar/ViewPaper.aspx?ID=56060
آشوری، کسری؛ کیومرث ایراندوست؛ کمال خالق پناه (1397). تحلیل فرایند تولید فضای غیررسمی در شهر سنندج. مجلة جغرافیا و توسعة فضای شهری. سال پنجم. شمارۀ 1. بهار و تابستان. شمارۀ پیاپی 8. صفحات 242-211. http://ensani.ir/file/download/article/1556605619-10082-97-1-11.pdf
ایراندوست، کیومرث؛ میلاد دوست‌وندی (1391). حق به ‌شهر و سکونتگاه‌های فقیرنشین با تأکید بر سکونتگاه‌های خودانگیختۀ شهری در ایران، نشریۀ هفت شهر. شماره4. صفحات50-49. http://www.haftshahrjournal.ir/article_20439_04a861d755ca0545ad5e1f583dc29234.pdf?lang=en
برزگر، صادق؛ تقی حیدری؛ علیرضا انبارلو (1398). تحلیل‌سکونتگاه‌های غیررسمی با رویکرد ‌زیست‌پذیری (مورد مطالعه: محلات غیررسمی شهر زنجان)، فصلنامۀ برنامه‌ریزی منطقه‌ای. سال 9. شمارۀ پیاپی 33. صفحات 152-137. http://jzpm.miau.ac.ir/article_3429_e3634255a632dc67898495c83a34315b.pdf
بهزادفر، مصطفی؛ عبدالحمید نقره‌‌کار؛ کمیل صالحی (1397). ارزیابی شاخص‌های توانمندسازی در سکونت‌گاه‌های غیررسمی با رویکرد دارایی مبنا در کلانشهر تهران (نمونۀ موردی: محلۀ میان‌آباد اسلامشهر)، فصلنامۀ علمی پژوهشی و بین‌المللی انجمن جغرافیای ایران. دورۀ جدید. سال شانزدهم. شمارۀ 57.  صفحات112-94. https://rimag.ricest.ac.ir/fa/Article/8791/FullText
پورجعفر، محمدرضا؛ فرامرز رستمی (1398). گرداب رسمیت و غیررسمیت، واقعیت دنیای برنامه‌ریزی در مواجهه با بافت‌های ناکارآمد، نشریۀ مطالعات شهری. شمارۀ 21. تابستان.  صفحات 59-45. https://urbstudies.uok.ac.ir/article_61140_6dbdd4281bb649f594b0c7913a24a478.pdf
پیتوس، ریچارد (1387). نگاهی به کتاب «سیارۀ زاغه‌نشین‌ها» اثر مایک دیویس، نشریۀ سیاحت غرب. شمارۀ 66. صفحات 33- 25. http://www.namayenarjes.com/paper/
ترکمه، آیدین (1397). بازاندیشیِ غیررسمیت و فقر/ نابرابری شهری: دیدگاهی روش‌شناختی، فضا و دیالکتیک. شمارۀ ۹. پاییز. صفحات 9-1. http://dialecticalspace.com/rethinking-informality/
حسینیون، سولماز (1394). زیست غیررسمی و حق به شهر، نشریۀ هفت‌شهر. شمارۀ 50-49. صفحات 252-248.http://www.haftshahrjournal.ir/article_31290_fc82118d47eeb5ec43f4c1c71fa2c339.pdf?lang=en
حیدری، محمدتقی؛ محمدصادق برزگر؛ محسن احدنژاد روشتی (1398). توانمندسازی محلات غیررسمی شهر با رویکرد هم‌پیوندی مردم- فضا، فصلنامۀ مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی. دورۀ 9. شمارۀ 33. صفحات 127-102. http://sspp.iranjournals.ir/article_43216.html
دوستوندی، میلاد (1395). حق به شهر و پروبلماتیک شکل‌گیری سکونتگاه‌های خودانگیختۀ شهری، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشکده هنر و معماری دانشگاه کردستان. https://ganj.irandoc.ac.ir/viewer/a53b2ff0473b83b6e95ed72891c2b6d0
رفیعیان، مجتبی؛ آیدا کیانفر (1398). فهم فضاهای خاکستری شهری: جایگاه قدرت در مناسبات تولید سکونتگاه‌های غیررسمی شهری (مورد: شهرک رضویۀ تهران)، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی. دورۀ ۲۴. شمارۀ 1. بهار. صفحات 16- 5. https://jfaup.ut.ac.ir/article_73544.html
رفیعیان، مجتبی؛ احمد یزدانیان؛‌ هاشم  داداش‌پور (1396). صورت‌بندی انتقادی مسئلۀ فضا، با تأکید بر فضای عمومی شهری؛ فضا چگونه از خلال روابطِ نیروها تولید و بازتولید می‌شود؟، مجلة پژوهش‌های جغرافیای سیاسی. سال دوم. شمارۀ 2. تابستان. صفحات 108-79. http://ensani.ir/file/download/article/1560690235-10081-6-4.pdf
سه‌دهی، نسترن (1398). حق به شهر: بازاندیشی نقش معمار در فرایند بهبود سکونتگاه‌های غیررسمی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ مهندسی معماری. دانشکدۀ معماری. دانشگاه شهید بهشتی تهران. https://ganj.irandoc.ac.ir/viewer/7ed6a5853a41b911d1605f924bfd7dc2?sample=1
سلیمانی، محمد؛ ایوالفضل مشکینی؛ محمد شیخی؛ الهام امیرحاجلو (1398). تحلیل آثار سیاست‌های جهانی بر غیررسمی‌شدن فضای شهری (مطالعة موردی: کشورهای جنوب)، پژوهش‌های جغرافیای انسانی.دورۀ 15. شمارۀ 3. پاییز.صفحات550-531. https://jhgr.ut.ac.ir/article_61574_9e12bfd361c37105acfac18c3e686506.pdf
شارع‌پور، محمود (1395). حق به شهر و فضای عمومی شهر، فصلنامۀ تخصصی میراث فرهنگی و گردشگری، دورۀ اول. سال دوم. شمارۀ 2. صفحات 66-50. http://journal.richt.ir/pc/browse.php?a_code=A-10-2-3&slc_lang=fa&sid=1
صادقی، مجتبی (1395). متن فضایی در زیست جهان جهانی، رسالۀ دکتری جغرافیا، راهنما: دکتر جعفر جوان و محمدرحیم رهنما؛ دانشگاه فردوسی مشهد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی. https://ganj.irandoc.ac.ir/viewer/7dc69e55172622d01fa3b8433ef4ce51?sample=1
طاهری‌نیا، مسعود؛ علی حسنوند (1399). پیامدهای اقتصادی ناشی از بیماری کووید -۱۹ بر اقتصاد ایران با تأکید بر اشتغال، فصلنامۀ مدیریت پرستاری. سال نهم. شمارۀ ۳. پاییز. صفحات 58-43. https://ijnv.ir/article-1-737-fa.html
طهماسبی مقدّم، حسین؛ محمدتقی حیدری؛ محسن احدنژاد روشتی؛ مهناز واعظ لیوری (1399). تحلیل توزیع فضایی مشاغل مزاحم شهری با رویکرد ساماندهی (موردشناسی: شهر زنجان)،فصلنامۀ جغرافیا و آمایش شهری و منطقه‌ای. دورۀ 10. شمارۀ 34. بهار. صفحات 188-171. https://gaij.usb.ac.ir/article_5337.html
عباسی لیوسی، زهرا؛ سعید امانپور؛ مسعود صفایی‌پور (1397).  برنامه‌ریزی راهبردی به‌منظور توانمندسازی سکونتگاه‌های غیررسمی مطالعۀ موردی: شهرک پیام نور دزفول، فصلنامۀ شهر پایدار. دورۀ 1. شمارۀ 4. صفحات 107-89.  http://ensani.ir/fa/article/download/409410
محمدی، جمال؛ صائب اداک (1398). حاشیه‌نشینان شهری و تجربۀ رنج اجتماعی (محلۀ نایسر شهر سنندج)، فصلنامۀ علوم اجتماعی). دانشگاه علامه طباطبائی. سال 62. شمارۀ 62. صفحات 184- 157. https://qjss.atu.ac.ir/article_10494.html
مرکز آمار ایران (1395). سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان زنجان، انتشارات مرکز آمار ایران. تهران. https://www.gisoom.com/book/1139201
ملائی‌یگانه، حبیب (1399). ارائۀ الگوی بازآفرینی بافت‌‌های ناکارآمد شهری، مورد مطالعه: محدودۀ بی‌سیم شهر زنجان، رسالۀ دکتری جغرافیا. دانشگاه زنجان. دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی. https://ganj.irandoc.ac.ir/#/search?keywords=
مهندسین‌مشاور آرمانشهر (1388). مطالعات وضع موجود بافت فرسودۀ شهر زنجان، اداره‌کل راه و شهرسازی استان زنجان. https://www.gisoom.com/book/1139201
Aghaei1, Parviz; Jamileh Tavakolinia; Mohsen Kalantar; Zohreh Fanni (2020). Production and Reproduction of Space in the Second Cycle of Capital Accumulation; A Critique of Everyday Life in Lived Space, Bagh-e Nazar. 16(80). 33-48 /Feb. 2020. http://www.baghsj.com/article_99237.html?lang=en
Kamalipour, H, & Dovey, K. (2019). Mapping the visibility of informal settlements. Habitat International, PP. 1-13 .https://orca.cardiff.ac.uk/119527/1/H%20Kamalipour%202019%20mapping%20the%20visibility%20of%20informal%20settlements%20ver2%20postprint.pdf
Rau, Susanne (2019). History, Space, and Place; London: Routledge https://www.routledge.com/History-Space-and-Place/Rau/p/book/9780367660307
Varzi, Achille C (2019). What is a City?; Topoi, 27/ April, PP.1-10. https://link.springer.com/article/10.1007/s11245-019-09647-4
Windle PE(2004). Delphi technique: assessing component needs. J Perianesth Nurs 2004 Feb; 19(1): 7-46. https://theijes.com/papers/v3-i4/Version-4/B03404008013.pdf
Zerbo, Alexandre; Rafael Delgado; Pedro González (2020). Vulnerability and everyday health risks of urban informal settlements in Sub-Saharan Africa, Global Health JournalIn press, corrected proofAvailable online 16 June 2020 https://publichealthdisasters.eu/wp-content/uploads/2020/07/1-s2.0-S241464472030021X-main.pdf

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 15 آذر 1400
  • تاریخ پذیرش: 15 آذر 1400

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار