تحلیل روند بارندگی و شاخص تمرکز بارش در ایستگاه‌های سینوپتیک حوضۀ دریا چۀ ارومیه

میرزایی حسنلو, ایوب; عبقری, هیراد; عرفانیان, مهدی

doi:10.22111/gdij.2020.5458

تحلیل روند بارندگی و شاخص تمرکز بارش در ایستگاه‌های سینوپتیک حوضۀ دریا چۀ ارومیه

نویسندگان

¹ دانشجوی کارشناسی ارشد آبخیزداری، دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

² دانشیار گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

10.22111/gdij.2020.5458

چکیده

دریاچۀ ارومیه، در طی سال‌های اخیر با نوسانات شدید بارندگی مواجه بوده‌است که رقوم ارتفاعی سطح تراز آب دریاچۀ ارومیه سیر نزولی پیدا کرده‌است که برخی از پژوهشگران کاهش بارندگی را یکی از دلایل اصلی آن می‌دانند که به‌نظر می‌رسد بررسی تغییرات روند بارش‌های ماهانه و سالانۀ حوضۀ دریاچۀ ارومیه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار باشد. در این پژوهش بارندگی ماهانه، فصلی، سالانه و همچنین شاخص تمرکز بارش PCIدر مقیاس سالانه و فصلی در ایستگاه‌های سینوپتیک (تبریز، ارومیه، تکاب، مهاباد، اهر، سراب، سهند، میانه) درحوضۀ دریاچۀ ارومیه از سال (2013-1988) بررسی شد. سپس برای تحلیل روند بارندگی و تحلیل روند شاخص PCI از آزمون من-کندال و شیب- سن و آزمون من-کندال دنباله‌ای برای شناسایی نقاط جهش استفاده شد. نتایج نشان داد، در بین ایستگاه‌های سینوپتیک مورد مطالعه 7 ایستگاه، براساس آمارۀ آزمون من-کندال روندکاهشی غیرمعنی‌دار و 2 ایستگاه‌ (تبریز و سراب) دارای روند افزایشی غیرمعنی‌داری است. اکثر ایستگاه‌های سینوپتیک حوضۀ دریاچۀ ارومیه روند کاهشی بارندگی ماهانه در ماه‌های (ژانویه، نوامبر، دسامبر) و همچنین در ماه‌های (می، آگوست، سپتامبر) در بیشتر ایستگاه‌ها روند افزایشی مشاهده شده‌است. براساس آزمون سن- سیل و در سطح اطمینان 95 درصد، بیش‌ترین و کم‌ترین مقدار کاهش بارندگی سالانه به‌ترتیب در ایستگاه مهاباد و ارومیه اتفاق افتاده‌استو هیچ‌کدام از ایستگاه‌های سینوپتیک دارای توزیع زمانی یکنواخت نبوده(PCI<10) و فقط ایستگاه اهر مقدار بارندگی سالانه، دارای توزیع بارندگی متوسط است. تحلیلروندبارش فصلینشان‌ داد کهدر فصلزمستانکهتأمین‌کنندۀبخشزیادی ازنیازآبیدریاچۀ ارومیهاست، بیشتر ایستگاه‌های سینوپتیک دارایروندکاهشیغیر‌معنی‌دار هستند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Rainfall trend analysis and precipitation concentration index in synoptic stations of Urmia Lake Basin

نویسندگان [English]

ayub mirzayi ¹
hirad abghari ²
mehdi erfanian ²

¹ urmia

² Faculty of Natural Resources, Urmia University

چکیده [English]

The lake Urmia has been experiencing rainfall severe fluctuations in the recent years, as water level elevation of the lake Urmia has declined that some of the researchers rainfall reduction is one of the main reasons that it seems to be important to investigate the changes in the monthly and annual precipitation of lake Urmia basin. In this study, monthly, seasonal, annual rainfall and precipitation concentration index at annual and seasonal scale in synoptic stations (Tabriz, Urmia, Takab, Mahabad, Ahar, Sarab, Sahand, Mianeh) in lake Urmia basin from years (1988-2013) was investigated. Then to analysis the rainfall trend and PCI index of the Mann-Kendall and Slope-Sen test were used for identify mutation points. The results showed that among the synoptic stations seven studied, a non-significant reduction trend and stations two (Tabriz and Sarab) had a non-significant increasing trend. most of the synoptic stations of lake Urmia have been observed monthly precipitation in the months (january, november, december)as well as in the months (May, August, september) has been increased in most stations. Based on Sen - Thile test and at %95 confidence level, maximum and minimum amount of annual rainfall decrease occurred in mahabad and Urmia station, respectively. None of the synoptic stations had a uniform temporal distribution (PCI <10) and only the Ahar station has an average annual rainfall distribution. Seasonal precipitation trend analysis showed that in winter the supply of large part of lake Urmia water requirement, most of synoptic stations have reduction trend.

کلیدواژه‌ها [English]

PCI Index
Trend Analysis
Lake Urmia Basin

مراجع

- آروین، عباسعلی؛ عبدالعظیم قانقرمه؛ داور حاجی‌پور؛ مهران حیدری (1395). بررسیروند تغییرات برخی عناصر اقلیمی در استان چهارمحال و بختیاری، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. دورۀ 16. شمارۀ 41. صفحات 176-153.

https://jgs.khu.ac.ir/browse.php?a_id=2658&sid=1&slc_lang=fa

- بانان فردسی، فاطمه؛ یعقوب دین‌پژوه (1397). تحلیل نوسانات بارش حوضۀ آبریز دریاچۀ ارومیه SMKدر دورۀ آماری 1986-2015، نشریۀ علوم آب و خاک (علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی). دورۀ 22. شمارۀ 3. صفحات 211-197.

https://jstnar.iut.ac.ir/browse.php?a_id=3538&sid=1&slc_lang=fa

- حجام، سهراب؛ یونس خوشخو؛ رضا شمس‌الدین وندی (1387). تحلیل روند تغییرات بارندگی‌های فصلی و سالانه چند ایستگاه منتخب در حوضۀ مرکزی ایران با استفاده از روش‌های ناپارامتری.پژوهش‌های جغرافیایی. جلد 40. شمارۀ 64. صفحات 168-157.

https://journals.ut.ac.ir/article_26912.html

- خلیلی، کیوان؛ محمد ناظری تهرودی؛ رسول میرعباسی نجف‌آبادی؛ فرشاد احمدی (1395). بررسی تمرکز زمانی و روند بارش زمستانی ایستگاه‌های مرزی ایران طی نیم قرن اخیر، آب و خاک (علوم و صنایع کشاورزی). دورۀ 30. شمارۀ 4. صفحات 1321-1309.

DOI: 10.22067/jsw.v30i4.45639

- دودانگه، اسماعیل؛ سعید سلطانی؛ علی سرحدی (1390). بررسی روند مقادیر حدی جریان (جریان حداقل و سیل) در حوضۀ آبخیز سد سفیدرود علوم آب و خاک (علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی). دورۀ 15. شمارۀ 58. صفحات 229- 215.8): رحدیا بررسی نقشه‌های هم در استان چهار‌محال و بختیاری بیان کردند که

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=159828

- سبزی‌پرور، علی‌اکبر؛ مجتبی شادمانی (١٣٩٠). تحلیل روند تبخیر و تعرق مرجع با استفاده از آزمون من- کندال و اسپیرمن در مناطق خشک ایران. نشریۀ آب و خاک. دورۀ 4. شمارۀ 25. صفحات 834-823.

https://doi.org/10.22067/jsw.v0i0.10242

- عرفانیان، مهدی؛ سحر بابایی‌حصار (1395). تحلیل روند تبخیر و تعرق مرجع و بارندگی در تعدادی از ایستگاه‌های سینوپتیک حوضۀ آبریز دریاچۀ ارومیه. مجلۀ پژوهش آب ایران. دورۀ 10. شمارۀ 1. صفحات 162-١٥٣.

- عساکره، حسین؛ رباب رزمی (1390). تغییر رژیم بارش شمال‌غرب ایران، نشریۀ پژوهش‌های اقلیم‌شناسی. دورۀ 2. شمارۀ (7 و 8) صفحات 114-99.

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=195179

- قادر‌پور، محسن؛ هیراد عبقری؛ حسین طبری (1395). ارزیابی روند مکانی بارش در حوضۀ آبریز دریاچۀ ارومیه. پژوهش‌های جغرافیایی. دورۀ 48. شمارۀ 4. صفحات 643-627.

10.22059/jphgr.2016.60833

- قنبرلو، زهرا (١٣٩١). تحلیل روند و پیش‌بینی بارندگی و دبی حوضۀ آبخیز دریاچۀ ارومیه با استفاده از تئوری موجک.پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه ‌ارومیه. صفحه 86.

- میرعباسی، رسول؛ یعقوب دین‌پژوه (1391). تحلیل روند تغییرات بارش‌های شمال‌غرب ایران در نیم قرن گذشته، مجلۀ علوم و مهندسی آبیاری. دورۀ 35. شمارۀ 4. صفحات 73-59.

http://jise.scu.ac.ir/article_10799.html

- ناظری تهرودی، محمد؛ کیوان خلیلی؛ فرشاد احمدی (1395). تحلیل روند تغییرات ایستگاهی و منطقه‌ای بارش نیم قرن اخیر کشور ایران، نشریۀ آب و خاک. دورۀ 30. شمارۀ 2. صفحات 654- 643.

https://jsw.um.ac.ir/article/view/39130

- نظرنژاد، حبیب؛ تارا شاه‌حسین؛ فرخ اسد‌زاده (1397). تغییرات مکانی و زمانی فرسایندگی باران در استان آذربایجان غربی، جغرافیا و پایداری محیط. پیاپی 27. صفحات 99-89.

https://www.magiran.com/paper/1891998

- نگاه اجمالی به وضعیت دریاچۀ ارومیه و راهکارهای پیشنهادی علاج‌بخش آن،وزارت نیرو، شرکت مهندسین مشاور لار، 1392.

http://www.lar-co.com/DouranPortal/documents/ lakeUrmia1.pdf

- Abghari, H., Tabari, H., & Hosseinzadeh Talaee, P (2013). River flow trends in the west of Iran during the past 40 years:Impact of precipitation variability, Global and Planetary Change, 101, PP.52-60.

https://www.researchgate.net/publication/234061257_River_flow_trends_in_the_west_of_Iran_during_the_past_40_years_Impact_ofprecipitation_variability

- Adegun, O., Balogun, I., & Adeaga, O (2012). "Precipitation concentration changes in Owerri and Enugu". Special Publication of the Nigerian Association of Hydrological Sciences,PP.383-391.

http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.971.6573&rep=rep1&type=pdf

- Alijani, B., Brien, J., & Yarnal, B (2008). Spatial analysis of precipitation intensity and concentration in Iran. Theoretical and Applied Climatology, 94, P.107- 124.

https://scholar.google.com/citations?user=2EuZ00kAAAAJ&hl=en

- Brooks, C.E.P., & Carrthers, N (1953). Handbook of statistical methods in meteorology. H.M.S.O. London. 412 pp.

https://rmets.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/qj.49707934226

- Chen, H., Guo, S., Xu, C.Y., & Singh, V.P (2007). Historical temporal trends of hydro-climatic variables and runoff Hydrology, 344, PP.171-184.

http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.517.9135&rep=rep1&type=pdf

- Chen, J., Wub, X., Finlayson, B., Webber, M., Wei, T., & Li, M (2014). Variability and trend in the hydrology of the Yangtze River, China: Annual precipitation and runoff. Journal of Hydrology 513,PP.403-412.

- De Luis, M., Raventos, J., Gonzalez-Hidalgo, J.C., Sanchez, J.R., & Cortina, J (2000). Spatial analysis of rainfall trends: a cause of study in Valencia region (Spain). International journal of climatology, 20, PP.1451-1469.

https://rmets.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/1097-0088%28200010%2920%3A12% 3C1451%3A%3AAID-JOC547%3E3.0.CO%3B2-0

- Jain, S.K., Kumar, V., & Saharia, M (2013). Analysis of rainfall and temperature trends in northeast India. International Journal of Climatology, 33, PP.968- 978.

https://rmets.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/joc.3483

- Khalili, K., Nazeri Tahrudi, M., Mirabbasi, R., & Ahmadi, F (2015). "Investigation of spatial and temporal variability of precipitation in Iran over the last half century". Journal of Water and Soil, Vol. 30, Issue. 4, PP.1309-1321.

- Luis, M., Gonz´alez- Hidalgo, J. C., Brunetti, M., & Longares, L.A (2011). "Precipitation concentration changes in Spain 1946-2005". Natural Hazards Earth Systems Science, 11, PP.1259–1265.

https://www.nat-hazards-earth-syst-sci.net/11/1259/20 https://www.pacificclimate.org/~wernera/zyp/Sen%201968%20JASA.pdf11/nhess-11-1259-2011.pdf

- Oliver, JE (1980). "Monthly precipitation distribution: a comparative index". The Professional Geographer, 32(3), PP.300-309.

https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.0033-0124.1980.00300.x

- Rezai, P., & Abed, H (2010). Survey Least Temperature Change Trend in Station Rasht Synoptic with Accent on Glacial Period, Geography and Environmental Observations, 2, PP.39-48.

- Sen, P.K (1968). Estimates of the Regression Coefficient Based on Kendall's tau. Journal of the American Statistical Association.63, PP.1379-1389.

https://www.pacificclimate.org/~wernera/zyp/Sen%201968%20JASA.pdf11/nhess-11-1259-2011.pdf

- Shifteh Some'e, B., Ezani, A., & Tabari, H (2012). Spatiotemporal trends and change point of precipitation in Iran, Atmospheric Research, 113, PP.1-12.

- Tabari, H., & Hosseinzadeh Talaee, P (2011). Temporal variability of precipitation over Iran: 1966-2005,Journal of Hydrology,396,PP.313-320.

https://www.researchgate.net/publication/251473268_Temporal_variability_of_precipitation_over_Iran_1966-2005

- Vali, M., Shanti Sree, K., & Iyyanki, V.M.K (2013). "Analysis of precipitation concentration index and rainfall prediction in various agro-climatic zones of Andhra Pradesh, India". International research journal of environment Sciences, Vol. 2, Issue. 5, PP.53- 61.

- Yue, S., Pilon, P., & Cavadias, G (2002). Power of the Mann-Kendall and Spearman’s rho testes for detecting monotonic trends in hydrological series. Journal of Hydrology, 259, PP.254-271.

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0022169401005947