واکاوی فصول دمایی ایران‌‌ زمین و وردایی آن طی دهه‌‌های اخیر ‌‌‌‌

مسعودیان, ابوالفضل; دارند, محمد; ناظمی فرد, گلاله

doi:10.22111/gdij.2019.4578

واکاوی فصول دمایی ایران‌‌ زمین و وردایی آن طی دهه‌‌های اخیر ‌‌‌‌

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استاد آب ‌‌‌‌و هواشناسی، دانشگاه اصفهان ، اصفهان، ایران

² دانشیار آب ‌‌‌‌و هواشناسی، دانشگاه کردستان، کردستان

³ دانشجوی کارشناسی ارشد آب ‌‌‌‌و هواشناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان

10.22111/gdij.2019.4578

چکیده

بدون شک با رخنمود تغییر اقلیم و گرمایش جهانی فصول دمایی نیز جابه‌جا خواهند شد و شدت و ضعف این جابه‌جایی در مناطق مختلف به تبعیت از آن هم‌اندازه و یکسان نیست. هدف از این پژوهش شناخت فصول دمایی ایران زمین و وردایی آن طی بازه‌ی زمانی 1/1/1370 تا تاریخ 29/12/1392 خورشیدی است. جهت پایش مکانی نواحی تقویمی دمایی، نخست انحراف معیار ایستگاه‌های موردنظر در هرسال با انحراف معیار بلندمدت مقایسه شد. سپس میانگین بلندمدت (LTM) در قالب آرایه‌ای به ابعاد 49×366 برای هر یک از ایستگاه‌ها آرایش داده شد. تفاوت انحراف میانگین سالانه از میانگین کلی (Dev) جداگانه محاسبه گردید. سرانجام سه آرایه با نام‌های آغاز فصل گرم(SWS) پایان فصل گرم (EWS) و طول دوره‌ی گرم (WSL) تشکیل شد. برای شناخت پهنه‌های همگن تحلیل خوشه‌ای به روش ادغام وارد بر روی آرایه‌ها اعمال شد. درنهایت معناداری وردایی و آهنگ وردایی آغاز، پایان و طول دوره‌ی گرما، طی دوره‌ی مورد واکاوی به دست آمد. طی بازه‌ی زمانی مورد واکاوی آغاز و پایان فصول دمایی ایران زمین دستخوش وردایی معناداری شده است. بطور کلی آهنگ کاهشی آغاز دوره‌ی گرما بیشتر از آهنگ کاهشی و افزایشی پایان دوره‌ی گرم بر روی ایستگاه‌های مورد واکاوی است. به نظر می‌رسد یافته‌های این پژوهش شواهد محکمی بر رخنمود گرمایش حاکم بر گستره‌ی ایران‌زمین و جابجایی فصول و رژیم دمایی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of Iran’s thermal seasons and variation during last decades

نویسندگان [English]

s .Abolfazl masoodian ¹
Mohamad Darand ²
Golaleh Nazemi Fard ³

³ M.Sc. in Climatology at Univesity of Isfahan

چکیده [English]

In this study, we will be addressing Iran’s thermal seasons and its variance during 1/1/1370 to 29/12/1392 of the solar calendar. At first daily data from 49 stations were gathered all over Iran in the mentioned period of time. The difference between yearly standard deviation with deviation (Dev) for each station was calculated and therefore seasonal advancing and receding was detected. Finally, three matrices namely SWS (Start Warm season), EWS (End Warm season) and SWL (Season Warm Length) all with dimensions of 63 × 49 were developed. Afterwards, to understand homogeneous arena, cluster-analysis with merger method was executed on matrices. Ultimately, by using a non-parametric modified Mann Kendall test, meaningful variability, start variability rate, final and warm period in the studied period were measured. Findings indicate that thermal seasons in Iran aren’t conformed to official calendar in the country and the country’s arena ought to be divided into four homogeneous thermal seasons. Latitude, longitude, altitude, distance from water resources as well as atmospheric humidity have an important effect on the known arena. Iran’s thermal seasons have been significantly altered during the start and end of studied period. Overall, thermal period in most parts of Iran have increased. In the studied stations, the decreasing rate of warm period are significantly more than decreasing and increasing rate of the ending warm period. It seems that the findings of this study are strong evidences concerning the effects of dominant heat all over Iran and altering the seasons as well as thermal situation.

کلیدواژه‌ها [English]

Shift of thermal seasons
Cluster analysis
Trend
Iran

مراجع

- احمدی، حمزه؛ طالب احمدی (1389). آشکارسازی تغییرات سالانه و فصلی دمای شهرستان ایلام، دومین همایش علمی سراسری دانشجویی جغرافیا.

- براتی، غلامرضا؛ سیدشفیع موسوی (1394). جابجایی مکانی موج های زمستانی گرما در ایران، جغرافیا و توسعه. 52-41.

- حیدری، حسن؛ بهلول علیجانی (1378). طبقه‌بندی اقلیمی ایران با استفاده از تکنیک‌های آماری چند متغیّره، پژوهش‌های جغرافیایی. شماره 1419.‎

- دارند، محمد (1390). تحلیل همدید سرماهای فرین ایران، پایان‌‌نامۀ دکتری رشتۀ جغرافیای طبیعی گرایش اقلیم‌‌شناسی دانشگاه اصفهان.

- دارند، محمد (1393). واکاوی تغییرات مقادیر حدی بارش ‌‌و دما در ارومیه به‌‌عنوان نشانه‌‌‌‌هایی از تغییر اقلیم، نشریۀ پژوهش‌‌‌‌های حفاظت آب و خاک. 21: 29-1.

- عساکره، حسین (1388). تحلیل چرخه‌‌های میانگین سالانۀ دمای شهر زنجان،جغرافیا و توسعه. 19. 23-11.

- عساکره، حسین (1390). مبانی اقلیم‌‌شناسی آماری، انتشارات دانشگاه زنجان. چاپ اول. سال 1390.

- علیجانی، بهلول (1377). تعیین فصول طبیعی ایران، مجلۀ پژوهش‌‌های جغرافیایی. شماره 35. 33-21.

- کاویانی، محمدرضا؛ حسین عساکره (1380). بررسی و مدل‌‌سازی روند دما طی سده گذشته (مطالعۀ موردی: ایستگاه جاسک)،دانشکده ادبیات و علوم انسانی اصفهان (مطالعات و پژوهش‌‌های دانشکده ادبیات‌و علوم انسانی). پاییز و زمستان. شماره 26 و 27. 38-19.

- مسعودیان، سیدابوالفضل (1382). نواحی اقلیمی ایران. جغرافیا و توسعه، بهار و تابستان، شماره 2 .184-171.

- مسعودیان، سیدابوالفضل (1383). بررسی روند دمای ایران در نیم سدۀ گذشته، جغرافیا و توسعه. بهار و تابستان. شماره 3. 106-89.

- منتظری، مجید (1390). شناسایی فصول دمایی ایران به روش تحلیل خوشه‌‌‌‌ای، فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی. سال 26. شمارۀ دوم. شمارۀ پیاپی 101.

- منتظری، مجید؛ سیدابوالفضل مسعودیان (1392).تقویم دمایی روزهنگام ایران، جغرافیا و توسعه. شمارۀ 31. 14-1.

- نظری‌پور، حمید؛ رشید سعیدآبادی (1391). تعیین فصول اقلیمی زاهدان با روش تحلیل خوشه ای، جغرافیا و توسعه. شماره 26. 97-87.

- Alexander, L. V et al (2006). Global observed changes in daily climate extremes of temperature and precipitation, Journal of Geophysical Research, 111:1-22.

- Anyadyke, R. N. C (1987). A multivariate classification and reginalization of west Africaa climates, International journal of climatology, 7:157-164.

- Bartolini, G et al (2008). Recent trends in Tuscany (Italy) summer temperature and indices of extremes,International journal of climatology, 28: 1751-1760.

- Bhutiyani, M.R, Kale, V.S. and Pawar, N.J. (2007).Long-term trends in maximum, minimum and mean annual air temperatures across the Northwestern Himalaya during the twentieth century, Climate Change, 85: 159-177.

- Bye, J. Fraedrich, K. Schubert, S. and Zhu. X. (2013). The Changing Length of the Warming Period of the Annual Temperature Cycle in the High Latitudes under Global Warming. Atmosphere - Ocean, 51:309-318.

doi:10.1080/07055900.2013.793594.

- Christidis, N.P, Stott, A. Brown, S. Hegerl, G.C. and Caesar, J. (2005). Detection of changes in temperature extremes duringe the second half of the 20th century, Geophys. Res. Lett, 32, L2716. doi: 10. 1029/2005GL023885.

- Duan, J et al (2017). Weakening of annual temperature cycle over the Tibetan Plateau since the 1870s. Nature Comminucations, 8:14008, doi: 10.1038.

- Fovel, R.G (1992). Problems associated with inclusion of reduudant and irrelevant variables in clustrs analysis. Proc. 17th climate Diagnositce workshope, Norman, ok, Natl Oceanic Atome. Admin, 380-383.

- Gadgil, S & Joshi, N.V (1983). Climatic, Cluster of the Indian, region. J. Climatol, 3: 47-63.

- Klein Tank, A.M.G. konnen G. P. and Selten, F. M (2005). Signals of anthropo gnic, influence on European warming, as seen in the trend paterrn of daily tempreature variance, Int. J. Climato, 25: 1-16.

- Mann, M. E. and Park, J (1996). Greenhouse warming and changes in the seasonal cycle of temperature: Model versus observations. Geophys. Res. Lett. 23: 1111-1114.

- Qian, C. and Zhang, X. B (2015). Human influences on changes in the temperature seasonality in mid- to high-latitude land areas. Journal of Climate, 28: 5908-5921.

- Screen, J. A and Simmonds, I (2010). Increasing fall-winter energy loss from the Arctic Ocean and its role in Arctic temperature amplification. Geophys. Res. Lett, 37, L16707.

doi:10.1029/ 2010GL044136.

- Serreze, M.C. Barrett, A.P. Stroeve, J.C. Kindig, D.N. and Holland, M.M. (2009). The emergence of surface-based Arctic amplification. Cryosphere, 3:11-19.

doi: 10.5194/tc-3-11-2009.

- Stine, A.R. and Huybers, P. (2012). Changes in the Seasonal Cycle of Temperature and Atmospheric Circulation. Journal of Climate. 25: 7362-7380.

- Stott, p. Stone, D. and Allen, M. (2004). Human Cuntribution to the European heat wave of 2003, Natuer, 432: 610-614.

- Thornthwaite, C.M. (1931). Climates of North America accrording to a new classification, Geogr. Rev, 21: 633-655.

- Wang, G. and Dillon, M. E (2014). Recent geographic convergence in diurnal and annual temperature cycling flattens global thermal profiles. Nat. Clim. Change 4: 988-992.

- Weisheimer, A. and Palmer, T. N (2005). Changing Frecuncy of occurrence of extreme seosonal temperatureunderglobalwarming,Geophys. Res. Lett,3220721.

doi: 10.1029/2005GL023365.