تعیین سن دریاچه‌های سدّی ناشی از رخداد زمین‌لغزش سیمره با استفاده از روش ترمولومینسانس

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار ژئومورفولوژی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد

2 مدیر و مؤسس بخش ترمولومینسانس پژوهشکده‌ی حفاظت و مرمت اشیاى تاریخى فرهنگى سازمان میراث فرهنگى، صنایع دستی و گردشگری، تهران

چکیده

زمین‌لغزش‌های بزرگ‌مقیاس مخصوصاً آن‌هایی که باعث سد کردن مسیر رودخانه‌ها می‌شوند، از خطرناک‌ترین پدیده‌های طبیعی در مناطق کوهستانی همه جای جهان هستند. رخداد بزرگ‌ترین زمین‌لغزش دنیا بر سطح طاقدیس کبیرکوه در مسیر رودخانه‌های سیمره و کشکان، باعث مسدود شدن مسیر رودخانه ها و تشکیل دریاچه‌های سدی سیمره و جایدر شده است. هدف از این تحقیق که از نوع تحقیقات کاربردی- توسعه‌ای می‌باشد و با روش مشاهده‌ای، تاریخی و تحلیلی انجام‌شده است، بازسازی محدوده‌ی دریاچه‌های سدّی ناشی از رخداد زمین‌لغزش سیمره و تعیین سن آنها با روش ترمولومینسانس جهت تعیین زمان رخداد زمین لغزش سیمره و تشکیل دریاچه‌ها می‌باشد. مطالعات میدانی منطقه با کمک ابزارهای فیزیکی و مفهومی و روش‌های آزمایشگاهی منجر به شناخت لغزش‌های چهار مرحله‌ای در سطح طاقدیس کبیرکوه و متعاقب آن تشکیل دریاچه‌های چهارگانه در محدوده‌ی دره‌ی سیمره و دریاچه‌ی تک‌مرحله‌ای در محدوده‌ی دره‌ی کشکان شد.
     یافته‌های تحقیق بر اساس تعیین سن هشت نمونه از رسوبات کف و سطح دریاچه‌های سیمره و جایدر با استفاده از روش ترمولومینسانس نشان می‌دهد که زمان رخداد زمین‌لغزش سیمره و تشکیل دریاچه‌ی اولیه سیمره 85000 سال پیش بوده است. دریاچه‌ی دوم سیمره در 16500 سال پیش، دریاچه‌ی سوم در 10500 و دریاچه‌ی چهارم در 10100 سال پیش تشکیل شده‌اند. بنابراین دره‌ی سیمره از 85000 سال پیش تا حدود 10000 سال پیش شاهد رخداد زمین‌لغزش‌های متوالی و شکل‌گیری 4 دریاچه بوده است. تعیین سن رسوبات پادگانه دریاچه‌ی جایدر حاکی از شکل‌گیری دریاچه‌ی جایدر همزمان با رخداد زمین‌لغزش اصلی سیمره و دریاچه‌ی اولیه‌ی سیمره در 85000 سال پیش و تخلیه‌ی آن در حدود 5000 سال پیش بوده است. بنابراین ماندگاری دریاچه‌ی جایدر حدود 80000 سال بوده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Dating the Dam Lakes Caused by Seymareh Landslide Using Thermoluminescence Methods

نویسندگان [English]

  • Siyamak Sharafi 1
  • Faranak Bahrololoomi 2
چکیده [English]

 Large-scale landslides, especially those that block rivers, are among the most dangerous natural phenomena in mountainous regions all over the world. Occurrence of the world's biggest landslide in the Kabirkuh and on the way of Seymareh and Kashkan rivers blocked rivers and formed Seymareh and Jaydar dam lakes. The aim of this research which is an applied-developmental research and which is conducted using observational, historical and analytical methods is to reconstruct the dam lakes caused by Seymareh landslide occurrence and also to determine the age of them utilizing thermoluminescence techniques in order to determine the date of the occurrence of Seymareh landslide and formation of the lakes. Field studies using physical and conceptual tools together with laboratory methods have led to recognize four staged stalactites slips in the Kabirkuh and the subsequent formation of four lakes in the area of Seymareh valley and a single-stage lake within the Kashkan valley. The findings based on dating of eight samples from the surface and floor of Seymareh and Jaydar lakes using Thermoluminescence shows that the occurrence date of the Seymareh landslide and primary formation of of Seymareh lake is 85000 years ago.
The second Seymareh Lake formed 16500 years ago, the third one formed 10500 years ago and the fourth lake formed 10100 years ago.  Therefore, Seymareh Valley has been exposed to consecutive landslides from 85000 to 10000 years ago. Jaydar lake sediments dating suggest that the formation of Jaydar Lake coincided with the occurrence of the main Seymareh landslide in about 85000 years ago and its evacuation in about 5000 years ago. Thus, Jaydar Lake  has been lasted for about 80000 years.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dam lakes
  • Seymareh landslide
  • Lake terraces
  • Thermoluminescence

مراجع

-  معینی، ابوالفضل؛ حسن احمدی؛ محمد جعفری؛ سادات فیض‌نیا؛ فریدون سرمدیان (1388). تعیین سن پادگانه‌های دوره کواترنر (مطالعه موردی حوزه آبخیز طالقان)، فصلنامه جغرافیای طبیعی. سال دوم. شماره 5. صفحات 48-39.

-  ایزدی، زهرا؛مژگان انتظاری (1392). زمین‌لغزش‌های ایران، معرفی، عوامل و مدیریت، آموزش رشد جغرافیا. دوره 27. شماره 4.صفحات 37-32.

-  بهاروند، سیامک؛محسن پورکرمانی؛ مهران آرین؛ رسول اجل‌لوئیان؛ عبدالرضا نوریزدان (1388). زمین‌لغزش سیمره و نقش آن در تغییرات زیست محیطی و ژئومورفولوژیکی منطقه پلدختر، فصلنامه علوم زمین. سال چهارم. شماره 4.صفحات 24-13.

-  شرفی، سیامک (1394). زمین باستان‌شناسی حوضه رودخانه‌ی سیمره در قلمرو پادگانه‌های دریاچه‌ای هولوسن، رساله دکتری، دانشکده جغرافیا. تهران. دانشگاه تهران.

-  قبادی، محمد (1393). بررسی رسوبات دریاچه‌ای زمین‌لغزش سیمره- جنوب غربی پلدختر، پایان‌نامه کارشناسیارشد.استاد راهنما غلامرضا میراب شبستری. دانشکده علوم دانشگاه بیرجند.

-  مالکی، ابراهیم؛فرانک بحرالعلومی (1378). معرفی دو پارینه زمین‌لرزه در منطقه سیمره، دهمین کنفرانس ژئوفیزیک ایران، دانشگاه تهران.

- معیری، مسعود؛ سیدمنصور شاهرخوندی؛ حجت‌اله بیرانوند (1390). بررسی وبرآورد ویژگی‌های‌مورفومتری دریاچه‌ی قدیمی سیمره، فصلنامه جغرافیای طبیعی لار، سال چهارم. شماره 13. صفحات 82-71.

-  مقصودی، مهران؛ سیامک شرفی؛ مجتبی یمانی؛ عباس مقدم؛ سیدمحمد زمانزاده (1394). تغییرات محیطی ناشی از رخداد زمین لغزش کبیرکوه و تاثیر آن بر الگوی استقرار محوطه‌های باستانی محدوده‌ی دریاچه جایدر، فصلنامه کواترنری ایران. شماره اول. صفحات 14-1.

- یمانی، مجتبی؛ ابوالقاسم گورابی؛ صمد عظیمی­راد (1391). زمین‎لغزش بزرگ سیمره و توالی پادگانه‌های دریاچه‌ای، پژوهش‌های جغرافیا طبیعی. دوره 44. شماره 3.صفحات60-43.

-  Bonnard, C (2011). Technical and Human Aspects ofHistoric Rockslide-Dammed Lakes &Landslide Dam Breaches,Natural&Artificial Rockslide Dams. Lecture Notes in Earth Sciences,133,101-122.

-  -Canuti, P., Casagli, N., Ermini, L (1998). Inventory of Landslide Dams in the Northern Apennine as a Model for Induced Flood Hazard Forecasting. In: Andah K(ed)Managing Hydro-Geological Disasters in a Vulnerable Environment. CNR-GNDCI and UNESCO IHP, Perugia, 189-202.

-  Costa, J.E., Schuster, R. L (1988). The formation and failure of natural dams. Geological Society of America Bulletin, 100, 1054-1068.

-  Dong, G., Zhang, F., Ma, M., Fan, Y., Zhang, J., Wang, Z., Chen, F (2013). Ancient landslide-dam events in the Jishi Gorge, upper Yellow River valley, China, Quaternary Research,81(3),445-451

-  -Ermini,L., casagli, N., & farina, P (2006). Landslide dams: analysis of case histories and new perspectives from the application of remote sensing monitoring techniques to hazard and risk assessment. Italian Journal of Engineering Geology and Environment, Special Issue1,45- 52.

-  Evans, S.G., Delaney, K.B., Hermanns, R.L., Strom, A., Scarascia-Mugnozza, G (2011). The formation and behavior of natural and artificial rockslide dams; implications for engineering performance and hazard management. In: Evans SG, Hermanns R, Strom AL, Scarascia-Mugnozza G (eds) Natural and artificial rockslide dams, Lecture Notes in Earth Sciences, 133, 1-75.

-  Fan, X., van Westen, C.J., Xu, Q., Gorum, T., Dai, F (2012). Analysis of landslide dams induced by the 2008 Wenchuan earthquake. Journal Asian Earth Science, 57, 25-37

-  Harrison,J.V & Falcon, N.L (1937). The Saidmarreh landslip,Southwest Iran. the geographical journal, 89(1), 42-47.

-  Harrison, J. V & Falcon, N.L (1938). an ancient landslip at Saidmarreh in southwestern Iran. the geographical journal, 46, 296–309.

-  Iqbal, J.,Dai, F.,Xu, L.,Xinbin, Tu (2014). statistical characteristics and stability index(SI) of large-sized landslide dams around the world. A scientific journal of Comsats-Scince Vision, 20(1), 75-84.

-  Korup, O (2002). Recent research on landslide dams- a literature review with special attention to New Zealand.Progress in Physical Geography, 26(2), 206–235.

-  Nicoletti, G.N., Parise, M (2002). Seven landslide dams of old seismic origin in southeastern Sicily (Italy), Geomorphology, 46(3-4), 203-222.

-  Roberts, N.J(2008). Structural and geologic controls on gigantic (>1 Gm3) landslides in carbonate sequences: case studies from the Zagros Mountains, Iran and Rocky Mountains, Canada, A thesis Master of Science in Earth Sciences,University ofWaterloo.

-  Richards, B.W.M (2000). Luminescence dating of Quaternary sediments in Himalaya and High Asia: a practical guide to its use and limitations for constraining the timing of glaciations. Quaternary International, 65-66, 49-61.

-  Schneider,J.F.,Gruber, F. E., Mergili, M (2011). Recent cases and geomorphic evidence of landslide-dammed lakes and related hazards in the mountains of Central Asia, Proceedings of the Second World Landslide Forum-3-7.

-  Schuster, R.L (2000) Dams built on pre-existing landslides.Proceedings GeoEng., 2000, Int. Conf.on Geotechnical&GeologicalEngineering,Melbourne,Technomic,Lancaster, 1, 1537–1589.

-  Schuster, R.L., Costa, J.E (1986).A perspective on landslide dams. In: Schuster, R.L. (Ed.), Landslide Dams: Processes, Risk, & Mitigation. Geotechnical Spec.Publ,3,American Society of Civil Engineering,  New York, 1- 20.

-  Shoaei,Z (2014). Mechanism of the giant Seimareh Landslide, Iran, and the longevity of its landslide dams.Environment Earth Science,72(7), 2411-2422.

-  Stefanelli,C. T., Catani, F, Casagli, N (2015). Geomorphological investigations onlandslide dams. Geoenvironmental Disasters Journal, 2 (21), 2-15.

-  Weidinger, J.T (2006). Landslide dams in the high mountain of India, Nepal and China: stability and life span of their dammed lakes. Italian Journal of Engineering Geology and Environment, Special Issue 1, 67-80.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصلنامه جغرافیا و توسعه

دوره 15، شماره 47
تابستان 1396
صفحه 231-252

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 27 اردیبهشت 1396
  • تاریخ پذیرش: 27 اردیبهشت 1396

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار