بررسی گسل دورود (جنوب باختر ایران) بر پایۀ مطالعات ریخت‌زمین‌شناختی و ژئومورفولوژیک مخروط‌افکنه‌ها

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زمین‌شناسی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

2 استادیار زمین‌شناسی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

3 دانشیار پژوهشکده علوم زمین، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران

4 استاد زمین‌شناسی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

چکیده

شاخص‌های ژئومورفیک به‌عنوان ابزاری برای مشخص‌کردن ناهمواری‌های جدید و فعال متأثر از حرکات تکتونیکی به‌کار می‌روند. در این راستا با محاسبۀ شاخص‌های ژئومورفیک به اندازه‌گیری میزان فعالیت زمین‌ساختی آن پرداخته شده است. مخروط‌‌افکنه‌ها از بارزترین پدیده‌های ژئومورفولوژی رودخانه‌ای هستند که بیشتر در جبهۀ کوهستان‌ها و کوهپایه‌های مناطق خشک و نیمه‌خشک یافت می‌شوند. این اشکال متأثر از تغییرات آب و هوا و تغییرات سطح اساس به‌وسیلۀ فعالیت‌های زمین‌ساختی هستند و به تغییرات زمین‌ساختی بسیار حساس بوده، آثار آن را در خود ثبت می‌کنند. در این پژوهش از نقشه‌های توپوگرافی، زمین‌شناسی، تصاویر ماهوارهای و مدل رقومی ارتفاعی (DEM) و تصاویر سنجندۀ IRS منطقه استفاده شد. شواهد ریخت‌زمین‌شناختی بیانگر این موضوع بودند که گسل دورود در طول خود با عبور از واحدها با سن‌های مختلف رفتار گوناگونی نشان می‌دهد و مقادیر زوایه ریک به‌دست‌آمده در امتداد آن متفاوت بوده است، بر این اساس طبق نتایح حاصل گسل به سه قطظعه با طول‌های مختلف قابل تقسیم‌بندی است، به‌طوری که زوایۀ ریک قطعات 1 و 2 به‌ترتیب°60/16 و °81/22 و طول قطعات به‌ترتیب 18 و 49 کیلومتراست. با توجه به بالابودن مقادیر ریک (بیشتر از °10) مؤلفۀ شیب‌لغز تأثیر غالب‌تری نسبت‌به راستالغزی در این دو بخش داشته، ولی مقدار زوایۀ ریک °74/2 در قطعۀ 3 نشان از عملکرد مؤلفۀ راستالغزی در واحدهای آبرفتی دشت سیلاخور است. طول این قطعه 44 کیلومتر است، همچنین شاخص‌های در ارتباط با مخروط‌افکنه‌ها شامل: میزان خمیدگی مخروط‌افکنه β، ضریب مخروط‌گرایی و نیمرخ‌های طولی محاسبه شد. نتایج داده‌های حاصل از تحلیل‌های توپوگرافی، شواهد زمین‌ریخت‌شناختی حاصل از مشاهدات میدانی و مقادیر به‌دست‌آمده از شاخص‌های ژئومورفیک، حاکی از فعالیت‌های نوزمین‌ساختی گسل در منطقه است و محدودۀ مورد مطالعه براساس طبقه‌بندی LAT در کلاس یک قرار می‌گیرد که نشان‌دهندۀ فعالیت‌های زمین‌ساختی شدید است و بخش شمالی گسل دورود نسبت‌به بخش جنوبی فعال‌تر است

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

nalysis Dorud fault(southwest Iran) using by Morphotectonic and Geomorphologic fans

نویسندگان [English]

  • zahra kamali 1
  • magmodreza Hayhat 2
  • hamid nazari 3
  • Mohamadmahdi Khatib 4
2 Associate Professor Birjand univetsity
چکیده [English]

Geomorphologic indices are used as a tool for identifying new structures and activated influenced by the movement of tectonic. In this study the topographic maps, geology, satellite imagery and digital elevation model (DEM) and IRS satellite images of the region, as the main research data were used. Evidence Morphotectonic indicates that neither the fault that along with passing of units of different ages show different behavior, and the amount of angle Rick obtained along the fault is different according to the results achieved in three segment to different long can be divided, so that angle Rick segments 1 and 2 respectively 16/60° and 22/81° and long segments respectively 18 and 48 kilometer, to notice the high values of Rick (more of 10°) the two segments have a dominant effect of the component dip- slip relative to strike- slip but the angle Rick 2/74° in segment 3 indicate of the action component strike slip that the units alluvial are plain Silakhor this segment long is 44 kilometer ,index associated with alluvial fans, including fan of bending β, fanning coefficient and longitudinal profile was calculated. In the result dates derived from analysis of topography, geomorphology evidence from field observations and the obtained data of geomorphic indicators and survey evidence of active neo-tectonics in the region and the case studied basis of the classification LAT is placed in class 1 that represents is high Neotectonic activities in the area and alluvial fan in the basin is formed in an active tectonic environment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Morphological"
  • " Neotectonic"
  • "alluvial fan"
  • "fault Dorud"

مراجع

آرام، احمد (1366). علم در اسلام، تهران. انتشارات سروش. صفحه 3.

امیراحمدی، ابوالقاسم؛ مجید ابراهیمی؛ سیما پورهاشمی (1394). شاخص‌های ارزیابی تکتونیک فعال در برآورد وضعیت تکتونیکی در حوضۀ آبخیز حبله رود، فصلنامۀ جغرافیا و توسعه. صفحات 184-161.

تقیان، علیرضا (1394). بررسی نقش تکتونیک در موفولوژی، تقطیع و تحول مخروط‌افکنه موغار (شمال اردستان)، فصلنامۀ تحقیات جغرافیایی.صفحات134- 119.

سپهر، عادل؛ زهرا عبداله‌زاده (1394). تحلیل درجه مخاطرۀ مخروط‌افکنه‌های بینالود جنوبی بر پایۀ مقبولیت شاخص‌های مورفوتکتونیک، فصلنامۀ پژوهش جغرافیای طبیعی. صفحات 178-161.

رامشت، محمدحسین؛ علیرضا عباسی؛ مسعود معیری (1387). تحلیل فضایی و ژنتیکی مخروط‌افکنه‌های ایران، فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، شمارۀ 88 .

خیام، مقصود؛ داوود مختاری‌کشکی (1382). ارزیابی عملکرد فعالیت‌های تکتونیکی براساس مورفولوژی مخروط‌افکنه‌ها، پژوهش‌های جغرافیایی. شمارۀ 44.

روستایی، شهرام؛ معصومه رجبی؛ نسرین سمندر (1394). بررسی نقش عوامل در تحول ژئومورفولوژی مخروط‌افکنه و بستر حوضۀ اسکوچای، فصلنامۀ هیدروژئومورفولوژی. صفحات 60-41.

عباس‌نژاد،احمد (1375). پژوهش‌های ژئومورفولوژی در دشت رفسنجان، پایانامۀ دکتری. دانشکدۀ علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه تبریز.

مقصودی، مهران؛ سجاد باقری؛ مسعود مینائی (1388). بررسی نقش تکتونیک در شکل‌گیری و تحول مخروط‌افکنه‌ها (مطالعۀ موردی: مخروط‌افکنه‌های دامنۀ تاقدیس قلاچه)، مجلۀ جغرافیا و توسعۀ ناحیه‌ای. شمارۀ 12. صفحات 124- 99.

یمانی، مجتبی؛ ابراهیم مقیمی؛ علیرضا تقیان (1387). ارزیابی تأثیرات نوزمین‌ساخت فعال در دامنه‌های کرکس، با استفاده از روش‌های ژئومورفولوژی، فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی. شمارۀ 88. صفحات 136-116.

Bachmanov, D.M , Trifonov, V.G, Hessami, Kh. T, Kozhurin, T.P, Rogozhin, E.A, Hademi, M.C, Jamali, F. H (2004). Active faults in the Zagros and central Iran, Tectenophysics. Vol 380.
PP: 221-241.

Blissenbach, E. (1954). Geology of alluvial fans in semiarid regions. Geological Society of America Bulletin. Vol 65. PP: 175-190.

Burbank, D. W., Anderson, R. S., (2001). Tectonic Geomorphology- Blackwell science USA, PP: 274.

Bull. W.B. McFadden, L.D. (1977). Tectonic geomorphology north and south of the Garlock fault. California: In: Doehring, D, O. Geomorphology symposium. State university of New York, Binghamton.

Giano, S. l (2011). Quaternary alluvial fan systems of the Agri inter muontane basin (southern Italy): Tectonic and climatic controls, Geological carpathica.PP:65-76.

Hamdouni, R, E.L. Iriggaray, C. Fernandez T. Chacon, J. Keller, E, A. (2008). Assessment of relative active tectonics, south west border of the Sierra Nevada (Southern Spain). Geomorphology. Vol 96. PP:150-173.

Hessami, k. (2001). Active Faults Map in Iran, International Seismology and Earthquake Engineering Institute, Tehran.

Hessami, K., Nilforoushan, F. and Talbot, C.J. (2006). Active deformation within the Zagros Mountains deduced from GPS measurements, Journal of the Geological Society London 163: 143-148.

Han, M. (1961). Tectonic Geomorphology and its application to earthquake prediction in chinain: tectonic geomorphology , ed by: morisawa & Hach, J.T., unwin Hyman, Boston. PP: 397-386.

Ioannis, M. T. Ioannis, K. k. Pavlides, S. (2006). Tectonic geomorphology of the easternmost extension of the Gulf of Corinth (Beotia, centeral Greece).tectonophysis.Vol.453(2008).PP: 211-232.

Hermas, E. A. Abou El-Magd, I. H. Saleh, A. S. (2010). Monitoring the Lateral Channel Movements on the Alluvial Fan of Wadi Feiran Drainage Basin, South Sinai, Egypt using Multi Temporal Satellite Imagery, Journal of African Earth Sciences. Vol 58. No: 1. PP: 89-96.

Harvey, A.M, (1997). The Role of Alluvial fans  in arid-zone fluvial systems. Wiley, Chichester.

Hessami, K., Nilforoushan, F. & Talbot, C.J. (2006). Active deformation within the Zagros Mountains deduced from GPS measurements, Journal of the Geological Society London Vol 163. PP: 143-148.

Keller, E A. and Pinter, N. (1999). Active Tectonics. Earthquakes uplift and landscape, New Jersey. PP: 338.

Keller,  E. A.  and  Pinter, N (2002). Active tectonics:  Earthquakes, Uplift  and Landscape (second edition): Englewood Cliffs, New Jersey, Prentice Hall. PP: 362.

Keller, E. A. Pinter, N. (1996). Active tectonics, earthquake, uplift and landscape. Prentice Hall Publication, London.

Li T youli. Yang, Jingchum, Tan. Lihua. Duan, Fengian (1999). Impact of tectonics on alluvial landforms in Hexi corridor, Northwest China. Geomorphology. Vol 28. PP: 299-308

Nazari, H.( 2006). Analyse de la tectonique récente et active dans l’Alborz Central et la région de Téhéran: «Approche morphotectonique et paléoseismologique , Ph.D. thesis, Univ. of Montpellier II, France.

Ramirez- Herrera, M.T. (1998). Geomorphic assessment of active tectonics in the Acambay graben, Mexican Volcanic belt. Earth surface processes & land forms. Vol.23. PP: 317322.

Tchalenko, J. S. Braud, J. (1974). Seismicity and structure of the Zagros (Iran): the Main Recent Fault between 33o and 35oN, Philos. The Geological Society of London. Vol 227. PP:1-25.

Viseras, Ceasar. Marlel Calvache, Juses M. Soria, Juan Fernandez, (2003). Differential Features of alluvial fans controlled by tectonic of ecstatic accommodation space. Example from the Betic Cordillera, Spain. Geomorphology, Vol 50. PP: 181-202.

Valvo, M. Antronico. Pera, E. (1998). Controls on modern fan morphology in calabria, Southern Italy. Geomorphology. Vol: 24. PP:169-187

Vilar, G.Ruiz, G (2000). Surface sediment characteristics and present dynamics in alluvial fans of the central Spanish Pyrenees. Geomorphology. Vol 34. PP: 127-144.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصلنامه جغرافیا و توسعه

دوره 16، شماره 53
زمستان 1397
صفحه 51-68

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 28 مهر 1397
  • تاریخ پذیرش: 28 مهر 1397

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار