سنجش و ارزیابی ابعاد محرک توسعه در بازآفرینی محله‌های سنتی نمونه موردی : محله حاجی در بافت تاریخی شهر همدان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار شهرسازی، طراحی شهری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

2 کارشناسی ارشد طراحی شهری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

چکیده

توسعۀ شهری با دو رویکرد توسعۀ درونی و مرمت شهری بافت‌های فرسوده سعی در احیا و بازگرداندن حیات شهری به عرصه‌های ناکارآمد داشته است. به منظور تسهیل این روند و توجه به پیوند بافت‌های قدیمی با توسعۀ شهری، برنامه‌ریزی و اجرای پروژه‌های محرک توسعه به‌عنوان یکی از راهبردهای به‌کار گرفته شده در جهت فراهم کردن بسترهای لازم برای حضور ساکنان و توجه به پتانسیل‌ها و ابعاد توسعه مورد توجه قرار گرفت. در این مقاله روش توصیفی - تحلیلی و کمی ‌بنا نهاده شده و منابع تحقیق، منابع کتابخانه‌ای و مشاهدات میدانی و پرسشنامه‌های توصیفیاست. بدین منظور تعداد 300 پرسشنامه میان ساکنان محلۀ حاجی همدان توزیع شده است که برای تحلیل داده‌ها از آزمون­های آماری پارامتریک، آزمون t تک‌گروهی، آزمون همبستگی پیرسون و آزمون فریدمن در نرم‌افزار Spssاستفاده شده است. رویکرد این پژوهش محرک توسعه بوده که دارای ابعاد کالبدی- فضایی، اجتماعی- فرهنگی و زیست‌محیطی می‌باشد. اینمقالهبرآناستتا به این سئوال پاسخ دهد که کدام بُعد از ابعاد بازآفرینی شهری، نقش محرک توسعه را در محله ایفا می‌کند؟بر این اساس در محلۀ حاجی نتایج آزمون فریدمن نشان داد که رتبه‌بندی مجموعه عوامل فضایی- کالبدی، عوامل فرهنگی- اجتماعی و عوامل زیست محیطی معنادار است (زیرا 05/0p<) یعنی می‌توان گفت که محلۀ حاجی از نظرِ کیفیت فرهنگی- اجتماعی بالاترین رتبه و ازنظرِ کیفیت فضایی- کالبدی کمترین رتبه را دارد و درنتیجه عوامل فرهنگی- اجتماعی می‌تواند به عنوان یک محرک در محلۀ حاجی مورد توجه قرار گیرد و ضمن حفظ ارزش‌های تاریخی و کالبدی محله، نقش مهمی‌ را در تبدیل محله به یک مکان زیستی هماهنگ با زندگی امروزی و متناسب با شخصیت و  هویت تاریخی بازی کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessment and Evaluation the Dimensions of Development Catalyst in Recreation of Traditional Districts (Case study: Haji District in Hamadan Historical Context)

نویسندگان [English]

  • Hasan Sajadzadeh 1
  • Maryam Hamidi Nia 2
  • Rezvan Dalvand 2
چکیده [English]

 
Urban development has tried to restore urban life to inefficient areas, with two approaches of internal development and urban restoration of eroded texture. In order to facilitate this trend and to pay attention to the ancient tissue grafts with urban development, planning and implementation of development catalyst projects as one of the strategies used to provide the necessary infrastructures for the presence of residents and attention to the potential and dimensions of development have been considered. The descriptive-analytical and quantitative approach is used in this study. Research resources are library resources, field observations and questionnaires. For this purpose, 300 questionnaires were distributed among residents of Haji district of Hamadan. In order to analyze data, parametric statistical tests, single group test, Pearson correlation test and Friedman test have been used in Spss software.The approach of this research is catalysts which has physical-spatial, social-cultural and environmental aspects. This study tries to answer the question “which one of these regeneration aspects plays the role of development catalysts in district? Accordingly, in Haji neighborhood, the results of Friedman test showed that the ranking of the spatial-physical factors, socio-cultural factors and environmental factors are significant (as p <0.05). it can be said that Hajji district,  in terms of socio-cultural quality has the highest rank  and in terms of spatial quality has the lowest rank, and as a result, socio-cultural factors can be considered as a catalyst in Haji neighborhood, and while preserving the historical and physical values ​​of the neighborhood, plays an important role in turning the neighborhood into a bio-location compatible  with today's life and in line with personality and historical identity.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Recreation
  • Development catalyst
  • Historical Texture
  • Haji neighborhood of Hamadan
بحرینی، سیدحسین (1378). تجدد فرا تجدد و پس از آن در شهرسازی، تهران. انتشارات دانشگاه تهران.
پوراحمد، احمد؛ کیومرث حبیبی؛ مهناز کشاورز (1389). سیر تحول مفهوم شناسی بازآفرینی شهری به عنوان رویکردی نو در بافت‌های فرسودۀ شهری، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی.
تیزدل،استیون؛ تیم هیت (1379). چالش‌های اقتصادی محله‌های تاریخی شهر،  نشریه هفت شهر. دوره 1. شماره 2.  صفحات  49-29.
حاجی‌پور، خلیل (1386). مقدمه‌ای بر سیر تحول و تکوین رویکردهای مرمت شهری (دورۀ زمانی بعد از جنگ‌ جهانی اول تا آغاز هزارۀ سوم، اندیشۀ ایرانشهر. فصلنامۀ در زمینۀ شهرشناسی.
حناچی، پیروز (1386). بررسی تطبیقی تجارب مرمت شهری در ایران و جهان، تهران. نشر سبحان.
حناچی، پرویز؛ محمود پورسراجیان (1391). احیای بافت شهری تاریخی (با رویکرد مشارکت)، تهران. انتشارات دانشگاه تهران. مؤسسه انتشارات.
دفتر مطالعات کاربردی و امور ترویجی (1393). فعالیت‌های محرک برنامه‌های بازآفرینی در مقیاس محله و شهر، وزارت راه و شهرسازی. شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران. صفحه 4.
دهخدا، علی‌اکبر (1387). لغت‌نامه، تهران. انتشارات سیروس.
دیناری، احمد (1384). گردشگری شهری در ایران و جهان، مشهد. انتشارات واژگان خرد.
زارعی، جواد (1389). محرک‌های توسعۀ‌شهری تسهیل‌-کننده نوسازی بافت‌های فرسوده شهری، دومین همایش سراسری بهسازی و بازآفرینی بافت‌های تاریخی. فرسوده شهری و سکونتگاه‌های غیر رسمی ‌شیراز. صفحه 10.
زارعیان‌جهرمی، شهدیه؛ امیر رحمانی؛ محمد رحمانی (1393). سنجش میزان رضایتمندی ساکنان بافت‌های تاریخی از شاخص‌های کیفیت زندگی (نمونه موردی: محله حاجی شهر همدان)،فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی شهری. سال دوم. شمارۀ ششم. صفحات 29-11.
سوری، الهام (1390). طراحی محور گردشگری سنگ‌سیاه در بافت تاریخی شیراز، چالش راهکار‌ها، همایش مدیریت و توسعۀ گردشگری. چالش‌ها و راهکار‌ها. صفحه 6.
شکویی، حسین (1374). دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری، چاپ دوم. تهران. انتشارات سمت.
شماعی، علی؛ احمد پوراحمد (1384). بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه علم جغرافیا، چاپ اول. تهران. انتشارات دانشگاه تهران.
عین‌الهی، کاوه؛ محمدمهدی  عابدی (1389). رویکرد استفاده از کاتالیزور‌های شهری در احیاء بافت‌های فرسوده و با ارزش شهری، دومین همایش سراسری بهسازی و باز آفرینی بافت‌های تاریخی.  فرسوده شهری و سکونتگاه‌های غیر رسمی‌ شیراز. صفحه 11.
فکوهی، ناصر (1388). انسان‌شناسی شهری، چاپ پنجم. تهران. نشر نی.
فلامکی، محمدمنصور (1384). سیری در تجارب مرمت شهری، از ونیز تا شیراز. چاپ دوم. تهران. نشر فضا.
کلانتری خلیل‌آباد؛  حسین ‌هاشمی‌نژاد (1385). برنامه‌ریزی مرمت بافت‌ تاریخی شهر یزد، تهران. انتشارات فرا گستر.
کیانی، اکبر؛ فرضعلی سالاری‌سردری؛ محمدصادق افراسیابی‌راد (1389). بررسی، هویّت شهری در بهسازی و نوسازی بافت‌های تاریخی، مجله فضای جغرافیایی. شماره 30. صفحات 43-21. 
لطفی، سهند (1390). بازآفرینی شهری فرهنگ مبنا: تأملی بر بن‌مایه‌های فرهنگی و کنش باز آفرینی، نشریه هنر‌های زیبا- معماری و شهرسازی. شماره چهل و پنجم. صفحات 60-47.
مفیدی، شهرزاد (1392). بررسی نقش پروژه‌های محرک توسعه و کاتالیست‌های شهری در بازآفرینی شهری پایدار، سومین جلسه از جلسات کارگروه محرک توسعۀ شهری. شرکت عمران بهسازی شهری ایران.
مؤمنی، مهدی؛ حسن بیگ محمدی؛ زهره مهدیزاده  (1389). تحلیلی بر طرح احیاء و نوسازی بافت‌های فرسودۀ محلۀ جویباره اصفهان، مطالعات پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای. شماره هفتم. صفحات 52-21.
میرمیران، سید‌هادی (1375). گهر ساختن در صدف خویش، گفتاری دربارۀ طرح‌های احیا و روان‌بخشی مناطق تاریخی ایران، مجله معماری و شهرسازی. شماره 4.
نوریان، فرشاد؛ اندیشه آریانا (1391). تحلیل چگونگی حمایت قانون از مشارکت عمومی ‌در بازآفرینی شهری، میدان امام علی (عتیق) اصفهان. نشریه هنر‌های زیبا-معماری و شهرسازی. شماره دوم. صفحات 27-15.
هیوسایک،  پیتر رابرتز (1393). باز آفرینی شهری یک کتاب‌ راهنما، ترجمه محمدسعید ایزدی. تهران. انتشارات دانشگاه تهران.
Attoe, W & Logan, D (1989). American urban architecture: Catalysts in the design of city, Berkley: university of California.
Aykaç, P., Rifaioğlu, M. N., Altınöz, A.G.B., and Güçhan, N. Ş (2009). DesignInterventions as Regenerators in Historic Towns: Proposal for Ayvalık HistoricDepots Region. in the International Conference on the Urban Projects, Architectural Intervention in Urban Areas, TU, Delft, The Netherlands.
Batey, P (2000). Urban Regeneration in Britain: Progress, Principles & Prospects, International Symposium on Regeneration of City Down Town.
Bohannon, L) 2004(. The urban catalyst concept: toward successful urban revitalization . Master Thesis of Landscape Architecture, VIRGINIA.
Cabinet (2005). Improving the prospects of people living in areas of multiple deprivation in England", A joint report with the Office of the Deputy Prime Minister.
Couch, C& Fraser, C & Percy, S (2003). Urban regeneration in Europe, Blakwell.
Department for Communities & Local Government (CLG). (2008). Transforming places; changing lives A framework for regeneration, London.
Ellin, N (2006). Integral Urbanism, London and New York :Routledeg.
Izadi,M.S)2006(. Astudy on citycenter Regenertion: A comparative analysis of two different approachest othere vitalization of historic city center sinIran. Newcastle University.
 Jeffrey, P & Pounder, J (2000). Physical and Environmental Aspects in ROBERTS, P. SYKES, H (2000). Urban Regeneration: A Handbook, London; Thousand Oaks, Calif: SAGE.
Lang, T (2005). Insights in the British Debate about Urban Decline and Urban Regeneration, Working Paper , Erkner, Leibniz-Institute for Regional Development and Structural Planning.
Peerapun, Wannasilpa (2012). Participatory Planning Approach to Urban Conservation and Regeneration in Amphawa Community, Asian Journal of Environment-Behavior studies, Vol 3, Number 7, Thailand.
Roberts, P & Sykes, H (2000). Urban Regeneration: Handbook, Londan. Sage Publications.
Roberts, P (2000). The evolution, definition and purpose of urban regeneration, in P. Roberts and H. Syke (eds). Urban Regeneration, A Handbook. British Urban Regeneration Association, SAGE Publications, London.
Sternberg, E (2002). What Makes Buildings Catalytic? How Cultural Facilities Can Be Designed To Spur Surrounding Development” Journal of Architecture and Planning Research Pgs 30-42 Chicago: Locke Science Publishing.
United Nations Environment Program (UNEP). (2003). Synthesis report on urban Regeneration. Workshop on Urban Regeneration in the Mediterranean Region. In: www.unep-wcmc.org
Urban Task Force (1990). Toward an Urban Renaissance, A Report of Urban Task Force 1990, UK.