ارزیابی خصوصیات هیدروژئولوژیکی و توسعۀ پایدار آب زیرزمینی آبخوان دشت مهاباد

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زمین‌شناسی، دکتری هیدروژئولوژی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

2 دانشجوی دکتری هیدروژئولوژی، گروه علوم زمین، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

رشد جمعیت، افزایش تقاضا و محدود بودن منابع آب سطحی باعث می‌گردد نیاز به منابع آب‌های زیرزمینی اهمیت ویژه‌ای یابد. به منظور حفاظت از آبخوان‌ها و مدیریت بهره‌برداری مطمئن و توسعه پایدار آب‌های زیرزمینی می‌بایست بیلان آب زیرزمینی بصورت دوره‌ای تعیین و مورد ارزیابی قرار گیرد. مدیریت بهینه منابع آب زیرزمینی نیازمند شناخت و بررسی دقیق وضعیت هیدروژئولوژیکی آبخوان‌ها دارد. آبخوان دشت مهاباد در قسمت جنوبی دریاچه ارومیه واقع است که به منظور مطالعات هیدروژئولوژیکی این دشت، تعیین خصوصیات آبخوان، تعیین بیلان آبی، بررسی نوسانات و عمق سطح ایستابی آب-های زیرزمینی، از پایش‌های سیستماتیک چاه‌های پیزومتری و چاه‌‌های اکتشافی حفاری‌شده و همچنین داده‌های اخذ شده از سازمان آب منطقه‌ای استان آذربایجان‌غربی استفاده شده است. در این مطالعه به بررسی دقیقی از تأثیر سازندهای زمین-شناسی بر کمیت و تأثیر در تغذیه آب زیرزمینی پرداخته شد که همراه با مطالعات صحرایی منجر به شناسایی دو گسل مدفون در دشت گردیده است. نتایج حاصل از بیلان آبی نشانگر حالت تعادل آبخوان می‌باشد که بر این اساس حجم آب مجاز قابل بهره‌برداری سالانه بدون ایجاد شرایط نامطلوب در حوضه آبخوان، معادل 30 میلیون مترمکعب در سال می‌باشد. همچنین مناطق مناسب جهت حفاری چاه‌های بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی و فاصله چاه‌ها از یکدیگر در دشت تعیین گردید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The assessment of hydrogeological characteristics and sustainable development of groundwater of Mahabad Plain Aquifer

نویسندگان [English]

  • Esfendiar Abbas Novinpour 1
  • Fariba Sadeghi Aghdam 2
2 Ph. D student of Hydrogeology/ University of Tabriz
چکیده [English]

Population growth, increasing demand and limited surface water resources, make groundwater resources particularly important. For protections of aquifers, management and sustainable development of groundwater resources, the groundwater balance should be determined periodically. Optimal groundwater resources management requires understanding and investigation of the aquifer hydrogeological condition. Mahabad plain aquifer located in the southern part of the Urmia Lake. The systematic monitoring of pizometer wells and drilling exploration as wells as data taken from Western Azerbaijan Province regional water authority are used to hydrogeological studies of the Plain, aquifer characterization, determination of water balance, evaluation of deep and fluctuation of groundwater table. In this study, careful consideration of the geological formations impact on the quantity of water resources, and the impact on groundwater recharge has been studied. Field studies has led to identification of two hidden faults in the plain. The results of water balance indicate the equilibrium state of the aquifer. According to this, the annual allowable exploitation of groundwater without causing adverse conditions in the groundwater basin, equivalent to 30 million cubic meters per year. As well as suitable areas for drilling exploitation wells and distance of wells from each other in the plain were determined.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Groundwater
  • Hydrogeological characteristics
  • Mahabad Plain
  • sustainable development
  • Water balance

مراجع

پورمحمدی، سمانه؛ محمدتقی دستورانی؛ علیرضا مسباح‌بوانی؛ هادی جعفری؛ محمدحسن رحیمیان (1394). مدلی برای تعیین اجزای بیلان آب سطحی و زیرزمینی دشت تویسرکان، مجلۀ دانش آب و خاک. 25(3). 296-282.

درویش‌‌زاده، علی (1375). زمین‌شناسی ایران برای رشتۀ جغرافیا، تهران. انتشارات دانشگاه پیام نور.

رهنما، بهزاد؛ محسن ناصری؛ بنفشه زهرایی (1393). تشخیص ساختار بهینه و تحلیل عدم‌قطعیت مدل بیلان آبی ماهانه. مجلۀ پژوهش‌آب ‌ایران. 8 (14). 86-77.

 مقیمی، همایون. (1388). آب‌شناسی کاربردی، تهران. انتشارات دانشگاه پیام نور. 261 صفحه.

مهندسین مشاور فرازآب (1390). نقشۀ منحنی‌‌های متوسط تراز آب، مطالعات علاج‌‌بخشی و به‌سازی شبکۀ آبیاری و زه‌کشی مهاباد.

وزارت نیرو (1389). راهنمای برآورد ضریب زه‌کشی در اراضی تحت آبیاری مناطق خشک و نیمه‌‌خشک، انتشارات معاونت برنامه‌‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور. مرکز داده‌‌ورزی و اطلاع‌رسانی. نشریۀ شمارۀ 4.

Bastiaanssen, W. G. M. & Chandrapala, L. (2003).Water balance variabllity across Sri Lanka for assessing agricultural and environmental water use. Agricultural Water Management, 58,171-192.

Chauvin, G. M., Flerchinger, G. N., Link, T. E., Marks, D., Winstral, A. H., & Seyfried, M. S. (2011). Long-term water balance and conceptual model of a semi-arid mountainous catchment. Journal of Hydrology, 400, 133-140.

Fitts, Ch. R (2002). Groundwater science. Academic Press,An Imprint of Elsevier Science, UK. 450 p.

Gaur, S., Chahar, B., & Didier, R (2011). Graillot, Combined use of groundwater modeling and potential zone analysis for management of groundwater. International Journal of Applied Earth Observation & Geoinformation,13,127-139.

Jacob, D. (2001). A note to the simulation of the annual and inter-annual variability of the water budget over the Baltic Sea drainage basin. Meteorology and Atmospheric Physics, 77(1-4), 61-73.

Vrba, J., Hirata, R., Giraman J., Haie N., Lipponen A., Neupane B., Shah T., & Wallin B. (2006). Sustainability of Groundwater Resources and its Indicators. International Association of Hydrological Sciences (IAHS) Publicationl. No. 302.

Njamnsi, Y. N. & Mbue, I. N. (2009). Estimation for ground water balance based on recharge and discharge: a tool for sustainable ground water management, zhongmu county alluvial plain aquifer, Henan province, china.  Journal of American Science, 5(2), 83-90.

Peranginangin, N., R. Sakthivadivel, N.R. Scott, E. Kendy & T.S. Steenhuis (2004). Water accounting for conjunctive groundwater/surface water management: case of the Singkarak- Ombilin River basin, Indonesia. Journal of Hydrology, 292, 1-22.

Ruud, N., Harter, T., & Naugle, A (2004). Estimation of groundwater pumping as closure to the water balance of a semi-arid, irrigated agricultural basin.Journal of Hydrology 297,51-73.

Sokolov, A. A. & Chapman, T. G. (1974). Methods for water balance computations, An international guide for research and practice. A contribution to the International Hydrological Decade, The Unesco Press, Place de Fontenoy, 75700 Paris. 127 p.

Stephanie, K., Kamp, F., & Burges, S.J. (2010). Quantifying the water balance in a planar hill slope plot: effects of measurement errors on flow prediction. Journal of Hydrology, 380, 191–202.

Thangarajan, M. (2007). Groundwater. Resource Evaluation, Augmentation, Contamination, Restoration, Modeling and Management. 1st edition. Springer Netherlands. 362 p.

Todd, D. K & Mays, L. W. (2005). Groundwater hydrology. John Wiley & Sons, NewYork.535 p.

Young, R. A. (1970). Safe yield of aquifers: An economic reformation. Jour. Irrig. Div. Amer. Soc. Civil Engrs, 96(4), 377-385.

 

 

 

فصلنامه جغرافیا و توسعه

دوره 16، شماره 51
تابستان 1397
صفحه 219-240

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 08 اردیبهشت 1397
  • تاریخ پذیرش: 08 اردیبهشت 1397

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار